De vraag naar duurzame energie groeit. Dit biedt kansen voor bijvoorbeeld opwekking, het transport of de handel in energie. Dankzij een gunstige ligging aan zee, de stevige positie van de zeehavens, de aanwezigheid van gas en een gasinfrastructuur, kan ons land uitgroeien tot hét energieknooppunt van Europa. De vraag is: grijpen we deze kans in de praktijk ook? Waar staan we nu en waar over 25 jaar? En hoe kunnen Brabantse ondernemers en overheden de energietransitie doen versnellen? Gespreksleider Leonie de Groot vraagt het de tien deelnemers aan het BOB Debat.

Het BOB Debat vindt plaats bij het hoofdkantoor van Essent in ’s-Hertogenbosch. Het gezelschap krijgt een rondleiding door het markante gebouw van het energiebedrijf, waarvan de torenklok voor veel Bosschenaren als ijkpunt dient. Het voormalige PNEM-gebouw is tien jaar geleden uitgebreid en gerenoveerd door aan de achterzijde van het kasteelachtige gebouw nieuwe vleugels te plaatsen, waardoor het complex een harmonieus geheel vormt. Ook qua productaanbod zet het energiebedrijf de afgelopen jaren sterk in op  vernieuwing; er worden innovatieve energieoplossingen geboden als biogas, zonne- en windenergie en slimme thermostaten. Tevens denkt Essent mee over de inzet van waterstof als bron van energie. Dit aanbod past binnen de ambitie van Essent om de nummer één in  nieuwe energie te zijn. ‘Als energiebedrijf pakken we de rol van verbinder - tussen opwekking en verbruik. We willen onze klanten helpen om duurzamer én comfortabeler te leven, thuis of op de zaak’, vertelt Sander Leenders, directeur Energie+ van Essent.

Wakker geschud
Terwijl het kwik buiten stijgt tot 29 graden, nemen de tien deelnemers in de boardroom plaats om te praten over de toekomst van energie. De tropische temperaturen die in Nederland steeds vaker voorkomen, benadrukken de noodzaak om over te stappen naar een volledig duurzame productie van energie. Deze overstap gebeurt stapsgewijs: 14 procent duurzame energie in 2020 en 16 procent duurzame energie in 2023. In 2050 moet de energievoorziening bijna volledig duurzaam zijn. Gespreksleider Leonie is benieuwd: ‘Hoe is het momenteel gesteld met de energietransitie in Nederland; staan we aan de vooravond van een omwenteling of is er nog een lange weg te gaan?’ Wat alle deelnemers betreft, komt de transitie maar traag op gang. Nico van Mourik (Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant) verklaart: ‘Er is nog te weinig gevoel van urgentie. De gaskraan in Groningen wordt weliswaar dichtgedraaid, maar door gas uit Rusland te importeren lever je ook geen bijdrage aan een duurzamere wereld. Daarnaast zijn corporates als Shell moeilijk te overtuigen om van de fossiele brandstoffen af te stappen.’ ‘Bedrijven zijn vaak zo groen als hun portemonnee’, stelt Herwin Janssen (Hezelaer). De consument kan zelf meer invloed uitoefenen op bedrijven, vindt Roel van den Berg (Autarco): ‘Als wij massaal ophouden te tanken bij Shell, dan zal er veel sneller een omslag plaatsvinden.’ Volgens Nico worstelen veel consumenten - waaronder hijzelf soms - met een dubbele moraal: ‘Als er nog steeds mensen zijn die plofkip willen kopen, beginnen we de energietransitie dan niet vanuit de verkeerde invalshoek? Moet de consument niet eerst worden overtuigd van de noodzaak?’ Jack Doomernik (Avans Hogeschool) denkt van wel: ‘De Groningse aardgasdiscussie heeft in ieder geval iets goeds opgeleverd: mensen zijn wakker geschud.’

Energieslurpers
Linda van Hilten (BOM Renewable Energy) vindt dat de overheid de consument nog beter kan aansturen. ‘Neem de bijtellingregels voor auto’s die zijn gewijzigd; dat heeft direct effect op het aantal verkochte elektrische auto’s. Door andere keuzes te maken, bijvoorbeeld een hogere belasting op schaarse grondstoffen, of juist lagere belasting op duurzame producten, krijg je ook andere resultaten.’ Jack reageert: ‘Bij de bijtelling merk je dat direct in de portemonnee, maar bij een investering als zonnepanelen of isolatie kan de ROI op zich laten wachten. Daarnaast kan er nog veel meer, echter is niet alles rendabel. Daarom moet je de energietransitie niet alleen vanuit economische motieven aanvliegen.’ Daarnaast is er volgens Jack veel te weinig kennis over de eigen footprint. ‘Daar is nog veel winst in te behalen. Al onze studenten geven we dan ook zoveel mogelijk ‘groen DNA’ en kennis mee, zodat ze de duurzaamheidsgedachte op hun toekomstige werk- en leefomgeving gaan toepassen.’ Dat brengt Dennis Sanders (Turbin) op een belangrijk punt: ‘Bij energieslurpers wordt vaak gedacht aan auto’s. Maar verreweg de meeste energie wordt gebruikt in het productieproces van onze voeding. Als we minder of geen vlees eten, dan is het rijden van elektrische auto’s wellicht niet eens nodig. Voor mij reden om slechts één keer in de week vlees te eten.’

Lef en innovatiekracht
Volgens Roel is er ook op het gebied van innovatie meer versnelling nodig. ‘Ik heb jarenlang in China gewerkt; de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid gaan daar razendsnel. Straks worden we op technologisch gebied nog ingehaald. Dan verschuift onze onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit het Midden-Oosten naar duurzame technieken uit het Verre Oosten. Dat zou echt een gemiste kans zijn.’ Toch zijn er al veel bedrijven die lef en innovatiekracht tonen, vindt Gijs Van Abeelen (Van Abeelen Koude- en Klimaatopslag): ‘Neem Volvo; zij gaan vanaf 2019 alleen nog elektrische en hybride modellen introduceren.’ Dennis vult aan: ‘Of Tesla, dat zich naast elektrische auto’s is gaan richten op zonnepanelen en opslag van schone energie.’ Ook Turbin, dat is gespecialiseerd in watertechniek, steekt zijn nek uit. Zo heeft het bedrijf een installatie ontwikkeld om van varkensmest schoon water te maken. ‘Daarnaast zijn we wereldleider in het oogsten van algen, waarmee duurzame oplossingen op energiegebied alsook voeding en cosmetica worden ontwikkeld’, vertelt Dennis. Autarco biedt de consument zekerheid met een uniek concept. Roel: ‘We zijn de enige producent van zonnestroomsystemen, die een verzekerde kWh garantie geeft op de opbrengst van de systemen. En zelfs geld terugstort, als die opbrengst onverhoopt toch niet wordt gehaald.’

Onvoorspelbare overheid
Hezelaer helpt ondernemingen bij de voordelige inkoop, het slimme beheer en de verduurzaming van hun energievoorziening. Herwin licht toe: ‘Dit doen we bijvoorbeeld door tussenmeters te plaatsen in bedrijvenverzamelgebouwen voor een eerlijke en geautomatiseerde verrekening van het daadwerkelijke energieverbruik. Of door Energy Intelligence in te zetten. Zeker voor industriële bedrijven, waarbij de energiekosten vaak wel 30 procent van de totale kosten bedragen, is het slim gebruiken van de energiedata een volgende strategische stap. Hierdoor verkrijgen ze meer inzicht in de efficiency van hun productieproces, dalen de onderhoudskosten op basis van voorspellingen en wordt energieverspilling voorkomen.’ Vollenhoven Olie heeft meerdere groengas tanklocaties en verkoopt duurzame biodiesel en bio-ethanol. Thomas wil graag nog verder verduurzamen en is bereid om daarin te investeren. De onvoorspelbaarheid van de overheid maakt hem dit echter niet gemakkelijk. ‘De vraag is: waar investeer je in? Stel dat ik me wil gaan richten op het aanbieden van waterstof, een uiterst duurzaam brandstofalternatief zonder CO2-uitstoot. En de overheid besluit vervolgens om hier accijns op te gaan heffen, dan is mijn businessmodel volledig weggevaagd.’ Nico beaamt dit: ‘Ondernemers hebben zowel stroomversnellers nodig als factoren als betrouwbaarheid en voorspelbaarheid. Eerder zijn ze niet zo snel geneigd om risico’s te lopen.’

Stok of wortel?
Ook de utiliteitsbouw is nog niet klaar voor de energietransitie, concluderen de  debatdeelnemers. Volgens Nico voldoen veel panden nog niet aan de huidige regelgeving: pandeigenaren zijn wettelijk verplicht alle mogelijke energiebesparende maatregelen te nemen, die binnen vijf jaar terug te verdienen zijn. De Omgevingsdienst houdt toezicht. ‘Ik kom vaak met de stok in vorm van een dwangsom langs. Maar dat helpt niet om mensen écht in beweging te krijgen. Liever ga ik met eigenaren in gesprek en houd ik hen een wortel voor; want veel energiebesparingen leveren ten opzichte van de investering al snel geld op’, meent Nico. Essent wil bedrijven meer gemak bieden en geeft advies over welke stappen zij kunnen zetten om aan de regelgeving te voldoen. Hans Verhoeven (Energie Zakelijk) vertelt meer over de EnergieFitScans die kunnen worden aangevraagd: ‘Hiermee krijgen ondernemers inzicht waar ze energiewinst laten liggen en met welke maatregelen deze kosten worden terugverdiend. In totaal zijn er 10.000 EnergieFitscans uitgevoerd; dit jaar doen we er 6.000, een verdubbeling ten opzichte van 2017.’ Mariëlle Ploegmakers (Regio Business) vraagt zich af: ‘Er zijn ook veel mkb’ers die, net als wij, in een huurpand zitten; hoe kunnen we onze werkomgeving verduurzamen?’ Linda antwoordt: ‘Ga met de pandeigenaar om tafel en probeer deze te overtuigen van de noodzaak alsook zijn belang daarin. Als huurder ben je ook consument; je kunt altijd de keuze maken om elders te huren, als je vindt dat de eigenaar te weinig maatregelen neemt. Leegstand is killing en verduurzaming zorgt voor betere verhuurbaarheid en waardeontwikkeling van het vastgoed.’

Urgentieprogramma
De Nederlandse overheid heeft de ambitie om alle huishoudens voor 2050 van het gas af te krijgen. Volgens Sander ligt daar nog een grote maatschappelijke uitdaging. ‘Dat vraagt om een gemiddelde investering van 25.000 euro per huis. Hoe krijg je de consument zover om  en dergelijke investering te doen, die pas over een langere periode wordt terugverdiend?’ Nico oppert de mogelijkheid om een dergelijk bedrag te verwerken in de hypotheek. ‘Zo wordt de investering uitgesmeerd en houd je het betaalbaar. Bovendien is je huis minder brandgevaarlijk, wat weer gunstig is voor de verzekering.’ Nico pleit voor een Brabants urgentieprogramma, waarbij iedereen, overheid, verzekeraars, banken, ondernemers en consumenten, de koppen bij elkaar steekt. ‘Alleen samen zijn we in staat om tot slimme oplossingen te komen die haalbaar én uitvoerbaar zijn.’ Linda sluit zich daarbij aan: ‘Ik denk dat daar juist de kracht van Brabanders ligt. We zijn goed in het toevoegen van waarde; dozenschuiven zit niet in onze mentaliteit.’

Knelpunten wegnemen
Het slagen van de energietransitie is volgens Linda geen kwestie van techniek of geld, maar van prioriteiten stellen. ‘Willen is kunnen. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden; technologisch gezien alsook op het gebied van subsidies en financieringen.’ Met Green Deals helpt de BOM vastgoedeigenaren hun ambitie op het gebied van energiebesparing of duurzame opwekking te realiseren. ‘De overheid wil met Green Deals knelpunten wegnemen bij duurzame plannen. Samen met bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden proberen we de stap te zetten van ambitie naar rendabele businesscase. We verbinden de juiste partijen met elkaar en kunnen daar een financieringsconstructie aan toevoegen, waardoor het niet bij ambities hoeft te blijven. Daarmee versnellen we duurzaamheidsinitiatieven.’ Nico vraag zich af: ‘Maar welke ondernemers weten wat de BOM doet? Of waar ze elders kunnen aankloppen? Er is bij veel ondernemers vaak nog een  groot gebrek aan kennis of waar deze te halen valt.’

Toekomst
Tot slot is Leonie erg benieuwd hoe de debatdeelnemers de toekomst zien. ‘Waar gaat het heen? Is dat zonne-energie, windenergie, waterstof, biobrandstof, oogsten in de ruimte?’ Sander voorspelt dat het kantelpunt van fossiele brandstoffen naar duurzame energie rond 2030 ligt. Hans gelooft sterk in de ontwikkeling van windenergie. ‘Het begon ooit met kleine windmolens op boerenterreinen, waar de nodige subsidie in werd gestopt. Dankzij de industrialisatie en technologische ontwikkelingen zijn de molens steeds groter, efficiënter en
rendabeler geworden. Steeds meer windmolenparken kunnen worden ontwikkeld zonder subsidie; dat biedt nieuwe mogelijkheden.’ Verder zien de deelnemers heil in oplossingen als carsharing, lease-zonnepanelen en seizoensopslag van zonne- en windenergie. Herwin vindt het lastig om een voorspelling te maken: ‘Vijftien jaar geleden hadden we grote windmolenparken op land en zee ook niet voor mogelijk gehouden. Feit is dat we met z’n allen in beweging moeten blijven.’ Sander concludeert: ‘Iedere stap is belangrijk. Zonder kleine tussenstappen maak je ook geen grote sprongen!’

Tekst: Linda Groothuijse
Fotografie: Peter van Vugt