De recessie houdt veel ondernemingen in haar greep. maar zij heeft nog weinig vat op particulieren. Weliswaar neemt het gezinsvermogen af, vanwege dalende aandelenkoersen en slinkende huizenprijzen, maar de meeste mensen hebben ook in 2009 weer méér te besteden dan het jaar ervoor. Net als de koopkracht, stijgen ook de CAO-lonen nog steeds. De grootste loonstijging komt – wrang genoeg – voor rekening van de bedrijfstak die misschien wel het zwaarst wordt getroffen door de crisis: in de bouw stegen de CAO-lonen in het eerste kwartaal van 2009 met 4,9%.

De meeste werknemers in Nederland vallen onder een CAO. Zij hebben mazzel: de collectieve loonstijgingen voor 2009 (en soms 2010) waren al afgesproken voordat de economie begon te krimpen. Het bureaucratisch automatisme van CAO-loonsverhogingen, zonder openbreekclausules, maakt dat deze grote groep werknemers de dans ontspringt. als de huidige CAO’s aflopen, zal dat toch anders worden. In het sociaal akkoord hebben de vakbonden toegezegd dat zij matige looneisen zullen stellen. Voor nieuwe CAO’s wordt hooguit één procent loonstijging verwacht.

De bouw krijgt momenteel zoals gezegd de hoogste loonstijgingen voor de kiezen. En nu blijkt dat er in die sector 50.000 banen op de tocht staan. Was dat ook zo geweest, als de CAO-verhogingen enigszins waren beteugeld? Vliegen er niet heel veel mensen uit, niet alleen omdat er weinig werk is, maar ook omdat ze in deze zware tijden gewoon veel te duur zijn geworden?

Voor werkgevers die niet aan een CAO gebonden zijn, ligt het allemaal wat anders. Ook daar stegen de lonen recentelijk nog flink - we hadden immers spanning op de arbeidsmarkt, weet u nog? - Maar dit jaar zullen werknemers die niet onder een CAO vallen, op weinig extra hoeven rekenen. Een derde van de bedrijven overweegt om de salarissen van het personeel te bevriezen.

En waarom ook niet. Juridisch mag het: er is geen enkele wet die een werkgever verplicht tot jaarlijkse salarisverhoging. Als middel om te overleven in tijden van crisis, is het bevriezen van salarissen nog één van de humaner maatregelen. Want een ingreep zoals salarisverlaging, of het schrappen van arbeidsplaatsen, hakt er nog veel dieper in. En bij een faillissement zijn al helemaal weinigen gebaat.

Hans Kamerbeek, advocaat te Tilburg