Al eens overwogen een robot in te zetten in uw bedrijf? Dit verslag van het BOB Debat biedt een kijkje in de wondere wereld van de robotisering. Robots lijken ideale werknemers. Ze werken zestien uur per dag aan dezelfde repeterende klussen en zijn nooit ziek. Maar zijn er voldoende mensen om ze te programmeren en te repareren en kunnen andere branches dan de maakindustrie er iets mee? Bij dit BOB Debat onder leiding van Hanneke van Oirsouw (GROEIkwadraat) praten negen deelnemers over robotisering en automatisering.

Een aantal debaters runt bedrijven die werken met materialen als kunststof, plastic, hout,
metaal en glas. Dit zijn vrij voor de hand liggende branches om robots in te zetten.
Zouden ondernemers in andere branches deze vorm van automatisering ook moeten
overwegen en waarom? Kunnen robots bijvoorbeeld ook iets betekenen in de zakelijke
dienstverlening? Wat kunnen robots eigenlijk wel en niet?

Artificial intelligence
Andries van der Werf (Van Wees Waalwijk) vertelt: ‘Het eenvoudige werk (groot volume
en repeterende bewegingen) is grotendeels al geautomatiseerd en wordt door robots
uitgevoerd. Nu moeten er automatiseringssystemen ontwikkeld worden die complexe
werkzaamheden uit kunnen voeren.’ Zijn bedrijf levert speciaalmachines en complete
oplossingen voor productieautomatisering en heeft meerdere projecten met robots
gerealiseerd. ‘We hebben nu zelf een mobiel robotconcept ontwikkeld. Hierin brengen we
de robot naar het werk in plaats van andersom.’ Ruben Kolfschoten, die bij dit debat
aanschuift namens de BOM (Brabantse Ontwikkelings Maatschappij), geeft aan:
‘Robots kunnen net traplopen, maar wanden  stucen als humanoid (zoals een bouwvakker)
kunnen ze voorlopig niet.’ Zijn specialisme is Smart Industry waar robotica ook onder 
valt. Hij legt uit dat robots uit verschillende componenten bestaan. ‘De mechatronica 
bepaalt welke handeling de robot fysiek kan uitvoeren. Visie is het deel waarmee
de robot dingen herkent zodat hij zijn werk kan doen. Navigatie heeft de robot nodig
om zijn positie in de ruimte te bepalen. De vierde component is cognitie waarmee de robot duiding geeft aan de wereld om zich heen.’ Hij geeft aan dat Turing test capable artificial intelligence, de zelfdenkende robot, nog ver weg is. ‘Om echt een menselijk brein (human cortex) te simuleren, heb je met de huidige technologie de energie nodig van een kerncentrale. Maar niet getreurd, er zijn momenteel al veel interessante en waarde creërende toepassingen mogelijk met slimme robotica waarmee het bedrijfsleven snel uit de voeten kan.’

Automatiseren moet
Verdwijnt productie naar het buitenland als Nederlandse bedrijven niet voldoende
automatiseren? ‘Jazeker’, reageert Wim Naber (Naber Plastics). ‘Automatiseren is noodzakelijk vanwege de hoge Europese loonkosten. Wij spuitgieten foodverpakkingen
voor onder andere salades. Ons bedrijf is een en al robot’, vertelt hij. Gastheer van dit BOB Debat en president van Iris Ohyama Europe, Yasushi Oyama bevestigt de rol van loonkosten: ‘Voorheen vertrokken veel Japanse bedrijven naar China, omdat de lonen daar lager waren. Inmiddels zijn de meesten teruggekeerd, omdat dit financiële voordeel verdwenen is. Al sinds 1999, toen we naar Nederland kwamen, is automatisering een van onze speerpunten. Wij draaien volume dus robots zijn echt nodig.’ Andries van der Werf vindt ook dat bedrijven moeten automatiseren en benadrukt dat naast loonkosten ook organisatiekosten bedrijven dwingen te automatiseren. Hij merkt op: ‘Het wisselen van diensten en opvangen van ziekteverzuim is duur.’

Repeterend 
Daar komt bij dat lager opgeleiden steeds minder bereid zijn om repeterend productiewerk te doen. Helga Meijer (directeur Iris Ohyama Europe): ‘Voor mensen zijn
repeterende werkzaamheden zwaar, ze krijgen er fysieke klachten door. Wij maken
kunststofproducten voor de consumentenmarkt. Het aantal robots dat wij hebben,
groeit alleen maar.’ Vrijwel ieder mens moet werken, dus wat te doen met werknemers
die hun functie verliezen door inzet van robots? Bij Iris Ohyama pakken ze dat als
volgt aan. Helga Meijer: ‘Wij werken met brede functies en leiden (v)mbo’ers intern op. Zowel in de lijnen als op kantoor kunnen medewerkers op verschillende plekken ingezet worden. Mensen kunnen ook horizontaal groeien en dat kan als de organisatie groeit. We investeren dan ook veel in het on the job trainen van productiemedewerkers richting techniek, want daarin zijn ze straks nodig.’ Hans van der Maat (Vormenfabriek Tilburg) vindt het lastig om sommige mensen naar een hoger niveau te krijgen. ‘Onze visie is dat vmbo’ers die door robots overbodig worden zelf robots gaan instellen, productieruns opstarten en daarna het proces blijven controleren. Wij ervaren dat dit andersoortige werk voor sommigen te hoog gegrepen is.’ De Vormenfabriek maakt vormen voor chocoladefabrieken. ‘Ook hebben we een eigen matrijsmakerij. Ik neem deel aan dit BOB Debat, omdat we één robot hebben en ik er graag meer wil aanschaffen.’ Helga Meijer merkt op: ‘Binnen jouw bedrijf is er waarschijnlijk voldoende ander werk voor vmbo’ers.’ Van der Maat reageert: ‘Ja, nu nog wel, maar dat wordt naarmate we verder automatiseren steeds minder.’ Gespreksleider Hanneke van Oirsouw vraagt in hoeverre robots werkverschaffend werken. Ruben Kolfschoten antwoordt: ‘Bedrijven zetten robots in om hun omzet te vergroten of om kosten te reduceren. Als je een robot aanschaft om je omzet te vergroten, dan heb je ook ondersteunend personeel nodig.’ En daar liggen volgens hem de grootste kansen, want vrijwel elk bedrijf in de regio heeft groei als doel.

Programmeurs gezocht
In een eerdere editie van Regio Business verscheen het verslag van het BOB Debat
over het groeiende tekort aan technici. En dat is nou net de beroepsgroep die robots
repareert en programmeert. Hans van der Maat zegt: ‘Wij produceren kleinere series
dan bijvoorbeeld autofabrikanten die massaal robots inzetten. Dit betekent meer
omstel- en programmeertijd. Dat is lastig, omdat bedrijven die problemen met robots
op kunnen lossen, schaars zijn.’ De andere debaters bevestigen dit. Hier ligt dus een
enorme kans voor start ups in de robotprogrammeer- business. Ruben Kolfschoten:
‘Er is inderdaad een enorm tekort aan technisch personeel dat verstand heeft van
robotica. Er zijn robotica-opleidingen op hbo en wo-niveau, maar op mbo-niveau 
kent het bedrijfsleven zeker ook behoeftes.’ Voilà, start een mbo opleiding robotica en
je bent spekkoper. Maar goed, terug naar de debaters hier aan tafel, waarom schakelden
zij robots in en wat leveren hen die op? Constantijn Lantau (Foldy Pac): ‘Wij hebben uit commerciële gronden de keuze gemaakt voor robots. Wij zijn een exportverpakker met eigen houtzagerij en werken onder meer voor ABB Robotics dat robots en robotica produceert. Samen met dit bedrijf zijn we twee jaar geleden een project gestart waarin robots een tweede leven krijgen. We hebben machines ontworpen die de verpakkingen maken waarin robots naar de nieuwe eigenaar gaan.’ ABB probeert branches die niet of nauwelijks met robots werken aan de robot te krijgen. Lantau gaat verder: ‘In de houtzagerij heeft slechts een handvol bedrijven een robot staan. Een bedrijf als Ikea dat grote series produceert heeft dat natuurlijk wel, maar bedrijven die maatwerk produceren niet.’  Inmiddels hebben Foldy Pac en ABB gezamenlijk een tweede serie robots geproduceerd. ‘Voor ons is het commercieel noodzakelijk om robots te hebben, omdat we niet voldoende mensen aan kunnen trekken die in de productieruimte pallets of kisten willen produceren. Bovendien is dit zwaar werk en ligt ziekteverzuim op de loer. Een robot werkt gewoon stug door.’ 

De gekooide machine
Eric van Veggel (Stylish Glass) heeft nog geen robot, maar wil zijn bedrijf zoveel mogelijk automatiseren. ‘Wij zijn hoofdzakelijk gespecialiseerd in het ontwerpen en op maat maken van exclusieve glasproducten voor interieur, exterieur en bijvoorbeeld de jachtbouw. Wij zitten in de voorbereidende fase, maar gaan zeker naar robotisering toe, omdat wij steeds meer seriewerk voor onze vaste afnemers produceren. Ik ben continu bezig met de afweging: zet ik meer mensen in of een robot?’ Hij geeft aan dat hoe groter de serie die
geproduceerd moet worden, hoe meer de inzet van een robot oplevert. De andere debaters met soortgelijke productiebedrijven bevestigen dit. Ook voor Jessica van Schijndel (Van Schijndel Metaal) is seriegrootte bepalend bij de keuze voor een robot. ‘Wij produceren onder andere omkastingen van plaatstaal en overwegen een lasrobot aan te schaffen. Maar bij te kleine series is er teveel steltijd en programmeertijd nodig voor een robot.’

Uit de kooi
Hoe werken robots in productieomgevingen eigenlijk? Iedereen kent het beeld van een productielijn waaraan robots de carrosserie van auto’s in elkaar zetten. Hierop is geen mens te bekennen. Dit blijkt een nogal zwart-wit beeld. Zo zijn er bijvoorbeeld robots die je handelingen aan kunt leren door ze voor te doen. Hans van der Maat: ‘Bij ons start een medewerker de robot op. Na twintig cyclussen, als het proces stabiel is, stapt de man uit de kooi en neemt de robot het werk over.’ De Baxter die Jessica van Schijndel overweegt te kopen, werkt ook zo. ‘En dat geldt ook voor de UR-robot die zo’n zeven jaar op de markt is. Die is veilig voor zichzelf en zodoende ook voor zijn omgeving. Hij kan in dezelfde ruimte werken als mensen, want als je hem aanstoot, stopt hij met bewegen’, vertelt Andries van der Werf. ‘Dit is belangrijk, omdat de meeste bedrijven een robot in dezelfde ruimte willen laten werken als hun werknemers. Een robot in een kooi laten werken, kan ook, maar heeft als nadeel dat je hem fixeert en dat kan onwenselijk zijn in een productieomgeving. Een robot naar het werk brengen, is een betere oplossing.’

Flinke investering
De aanschaf van een robot is voor de meeste ondernemers een flinke investering. De aankoopprijs ligt al tussen de 25 en 40 duizend euro en daar komen nog de kosten voor de
gereedschappen, de periferie en het programmeren bij. Andries van der Werf: ‘Dan kom je al snel uit op een ton.’ ‘Maar’, geeft Jessica van Schijndel aan, ‘dit verdien je in 1,5 jaar terug.’ Waar halen ondernemers dat geld vandaan? Constantijn Lantau liet ABB vastleggen dat ze zijn product zouden gebruiken. Hij vertelt: ‘De tweede keer hebben we het zelfstandig kunnen doen. Toen hadden we al concrete cijfers om de bank te overtuigen. De bank neemt de uitval van personeel ook mee in haar afweging.’ Volgens Jessica van Schijndel houden banken niet van risico. ‘Hoe verder je voorop loopt, hoe groter het risico. Ik ben ver in de aanschaf van een lasrobot en ik merk dat ik daarin een bank wel mee ga
krijgen.’ Ze is van plan een robot aan te schaffen, omdat ze groeimogelijkheden ziet. ‘Ik kan dan met dezelfde mensen meer output genereren.’ Na aanschaf van een robot zal ze medewerkers die met pensioen gaan niet vervangen. Ook andere debaters geven aan dat ze dankzij de inzet van robots meer omzet draaien met hetzelfde aantal of minder mensen. Yasushi Oyama: ‘Dankzij automatisering en robotisering is ons bedrijf in China qua medewerkers gekrompen van 5000 twee jaar geleden tot ruim 3800 nu. Terwijl we qua omzet niet gekrompen zijn.’ De debaters geven ook aan dat het niveau van mensen die met robots kunnen werken, steeds hoger wordt. Jessica van Schijndel: ‘Iemand met mbo 4 of 5 is hier zeker geschikt voor, maar voor vmbo’ers is het lastig.’

Kansen
Ruben Kolfschoten stelt tot slot dat er nog tal van kansen liggen in de markt van robotisering. ‘Er ligt opportuniteit in het gegeven dat je automatiseren als proces kunt vercommercialiseren. Je kunt jouw ervaring delen met andere ondernemers en zo vermarkten. Dit zou een rol kunnen zijn voor de grotere system integrators in Brabant.’ 
De voordelen hiervan zijn dat er risico’s weggenomen worden bij de bedrijven die automatiseringsoplossingen nodig hebben en dat system integrators oplossingen
kunnen hergebruiken en inzetten in verschillende branches. ‘Maar hierin ligt ook 
een grote uitdaging op het gebied van vertrouwelijkheid naar klanten toe.’ 

Adviezen van de deelnemers:
Yasushi Oyama: ‘Wij zijn ooit gestart met robots om efficiënter te kunnen produceren. Nu redeneren we vanuit R&D, dus hoe moet een product zijn qua ontwerp zodat het zoveel mogelijk geautomatiseerd geproduceerd kan worden.’
Constantijn Lantau: ‘Loop niet het bewandelde pad, kijk verder dan je eigen branche.’
Wim Naber: ‘In veel branches valt nog veel te automatiseren, veel industrieën laten nog kansen liggen.’
Helga Meijer: ‘Robots bieden nieuwe kansen voor werkgever en werknemer.’
Andries van der Werf: ‘Denk goed na over hoe je wilt automatiseren. Het is niet altijd nodig om het werk naar de robot te brengen, je kan ook de robot naar het werk brengen. ’
Ruben Kolfschoten: ‘Breng je eigen domeinkennis in en vlieg de expertise erbij in.’
Jessica van Schijndel: ‘Robots laten ons de vrijheid de dingen te doen die we nog leuker vinden.’ 
Eric van Veggel: ‘Hoe groter de serie die je produceert, hoe meer de inzet van een robot
oplevert.’
Hans van der Maat: ‘We moeten zorgen dat we voldoende mbo-kennis in ons land krijgen
op robotgebied.’

Tekst: Sara Terburg
Fotografie: Raldo Neven