De coronacrisis heeft de afgelopen maanden diepe sporen nagelaten. Door de ‘intelligente lockdown’ ging een flink deel van de economie op slot. Die maatregel had grote gevolgen voor de consumptie. Ook investeringen en de handel met het buitenland daalden fors. Daarnaast wordt het derde steunpakket soberder voor bedrijven die door de crisis in problemen zijn gekomen. Toch zijn er heel wat ondernemers die de moed erin houden en slim anticiperen op de nieuwe omstandigheden. Hoe verwachten zij dit bewogen jaar af te sluiten? En wat zijn de verwachtingen voor 2021?

Bij GWS Printing Systems had de coronacrisis een flinke impact op het boekjaar. Eric van Kessel licht toe: ‘We verkopen tweedehands drukpersen op de internationale markt; zo’n 80 tot 90 procent van onze handel vindt plaats buiten Europa. Doordat de grenzen deels dicht zijn, is de bodem onder onze corebusiness verdwenen.’ Dat betekent echter niet dat de ondernemer bij de pakken neer is gaan zitten: ‘We hebben snel geschakeld; zo is onze focus verlegd naar online machineonderdelen en service & onderhoud binnen Europa. Daarnaast zijn interne projecten naar voren gehaald. Zo hebben we onze verlichting bijvoorbeeld volledig vervangen door led.’

Uitdaging
In 2018 werd GWS Printing Systems verkocht aan een groot Duits/Amerikaans bedrijf. Een geluk, zeker in deze tijd, stelt Eric: ‘Er is voldoende vet op de botten. Als we nog een stand-alone bedrijf waren, dan hadden we zeker eerder een uitdaging gehad.’ Daarnaast biedt de overname GWS de mogelijkheid om het personeel ergens anders in te zetten. Toch hoopt hij dat de grenzen zo snel mogelijk opengaan. ‘Onze medewerkers zijn gewend om veel te reizen en kiezen bewust voor dit leven. Bovendien levert dit hen de nodige toeslagen op. Het is al lastig genoeg om goed technisch personeel te vinden en ik wil hen dan ook graag behouden. Maar dan moet ik mensen wel wat te bieden hebben.’ Communicatie is daarin essentieel meent Eric: ‘Het slechtste wat je kunt doen, is je personeel in het ongewisse laten. We houden hen dan ook goed op de hoogte van wat er speelt en wat er nog in de pijpleiding zit.’

Kansen
In de grafische branche ziet Eric momenteel de nodige klappen vallen. ‘Op communicatie en marketing wordt door bedrijven vaak als eerste bezuinigd. Dat heeft invloed op uitgaven en oplages van brochures en folders, waardoor drukkerijen onder druk komen te staan. Aan de ene kant verliezen we klanten hierdoor, aan de andere kant levert dat werkzaamheden op door de verhuizingen van drukpersen.’ Toch ziet Eric 2021 niet somber in voor zijn bedrijf: ‘Er liggen nog volop kansen binnen Europa. We hebben onze salesgesprekken hier verdubbeld en ik verwacht dat dit volgend jaar zeker zijn vruchten gaat afwerpen.’ Daarnaast hoopt hij dat de coronacrisis mensen heeft wakker geschud: ‘Ook op individueel niveau heeft het een shockeffect gehad. Ik hoop dat mensen minder gaan draaien op de automatische piloot en inzien dat het niet vanzelfsprekend is dat we het zo goed hebben. We moeten er met z’n allen de schouders onder zetten.’

Recordomzet
Bij Vekopak is de omzet de afgelopen maanden goed op peil gebleven. Michel van Kuringe vertelt: ‘Enerzijds kregen we te maken met opdrachten die geannuleerd werden; met name verpakkingen die bestemd waren voor de horeca-, evenementen- en luchtvaartbranche. Anderzijds zagen we nieuwe of extra orders binnenstromen. Zo maken we bijvoorbeeld verpakkingen voor supermarkten en producten als mondkapjes en handgel. Een zeepfabrikant als Seepje maakt een gigantische groei door. Hierdoor hebben we de geannuleerde orders ondervangen.’ Afgelopen maart behaalde het bedrijf zelfs een recordomzet vanwege het hamstergedrag van zowel consumenten als klanten. ‘Dit bracht wel een uitdaging met zich mee: ons ziekteverzuim liep op tot 25 procent. Hierdoor werden er veel overuren gedraaid. Inmiddels kan er volop worden getest op corona, waardoor ik niet verwacht dat het verzuim bij een eventuele tweede golf zo erg zal oplopen.’

Risico
Vekopak verwacht het jaar in de plus af te sluiten en ook 2021 treedt Michel positief tegemoet. ‘De consument zal blijven consumeren, waardoor er verpakkingen nodig zijn. En door een goede spreiding in branches binnen onze portefeuille kunnen we productie blijven draaien. Bovendien willen bedrijven minder afhankelijk zijn van het verre Oosten en zoeken ze het dichter bij huis; dat biedt kansen.’ Wel maakt Michel zich zorgen over bepaalde sectoren. ‘Neem de luchtvaart. Binnenkort start een klant van ons uit deze branche zijn activiteiten weer op. Maar deze beschikt door de omstandigheden nu echter over onvoldoende liquide middelen. Laat je dan je klant vallen of help je iemand weer back in business? Wij kiezen voor het laatste; het is een risico, maar durven hoort bij het ondernemerschap. Zolang je eigen cashflow in orde is, kun je deze keuze maken.’

Niet conjunctuurgevoelig
Voor WWA is het een bewogen alsook een druk jaar. Maarten Hoogwout: ‘We nemen momenteel zelfs nieuwe mensen aan. Er is bij ons wel een aantal orders gecanceld, maar dit had overwegend te maken met de lagere olie- en gasprijzen.’ Volgens Maarten is zijn robotiseringsbedrijf niet direct con- junctuurgevoelig. ‘We zijn niet branche-afhankelijk. Daarnaast duurt een acquisitietraject bij ons vaak zo’n zes maanden of nog langer. Hierdoor draaien we nu nog steeds op bestaande opdrachten. Bovendien zit robotisering in de lift; bedrijven komen nog altijd handjes te kort, zoeken naar efficiëntere oplossingen en ook op arbo/technisch gebied biedt robotisering voordelen.’ De komende zes maanden verwacht hij wel een lichte dip. ‘Onze salesafdeling heeft tijdelijk minder op pad gekund, waardoor er minder nieuwe opdrachten zijn binnengehaald. Daarnaast is het een spannende tijd, omdat sommige bedrijven wellicht failliet gaan.’ Ook maakt hij zich zorgen over een tweede golf in het najaar. ‘Soms houd ik mijn hart vast. Als ik zie dat de stranden vol liggen en dat mensen massaal op vliegvakantie gaan, dan denk ik: waar zijn we in hemelsnaam mee bezig?’

Andere blik
Toch heeft hij vertrouwen in de toekomst. Maarten: ‘Ik verwacht dat in 2021 de groei voor WWA doorzet. We zijn geen standaard machinebouwer en richten ons voornamelijk op de software in plaats van de hardware. Zo zijn we volop bezig met een storing- en onderhoud applicatie, die problemen automatisch opspoort en binnen een minuut oplost. Deze innovatieve app verwachten we volgend jaar te lanceren.’ Daarnaast verwacht Maarten zijn tijd en medewerkers efficiënter in te kunnen zetten. ‘Ik heb een hele andere blik op thuiswerken gekregen. Daar was ik nooit een voorstander van, omdat ik werken deels een sociale aangelegenheid vond. Maar nu zie ik hoeveel tijd er wordt bespaard door niet naar een meeting te rijden en online te vergaderen. Deze uren kunnen binnen onze organisatie ook worden ingezet voor groei en innovatie.’

Onzekerheid
Bouwbedrijf Kleijngeld kreeg na de coronauitbraak te maken met veel onzekerheid. Marcel Kleijngeld vertelt: ‘We hebben met zijn allen goede afspraken kunnen maken, waarbij onze brancheorganisatie dagelijks met updates en oplossingen is gekomen om toch veilige werkplekken te kunnen bieden aan onze mensen. Op de bouwplaatsen hebben we daarom goed door kunnen werken. Met ons onderhoudsbedrijf waren we wel vaak tijdelijk niet welkom bij bedrijven, waar we dagelijks onderhoud uitvoeren. Dit gaat gelukkig allemaal weer goed. Maar uitdagingen zijn er altijd; dat houdt het ondernemen zo bijzonder.’ Dit jaar verwacht Marcel positief af te sluiten met een orderportefeuille die redelijk gevuld is. ‘We zijn onze afspraken blijven nakomen zoals normaal en gaan open en transparant te werk. Dit heeft ons gebracht waar we nu staan.’ Voor 2021 ziet de ondernemer nog volop mogelijkheden: ‘Ik zie voldoende kansen om er met elkaar iets moois van te maken. Ik realiseer me dat het in verschillende branches erg zwaar is, maar ik ben positief ingesteld en probeer dat ook uit te dragen naar mijn omgeving.’

Sentiment
Bij WIK Interieurbouw is de impact van de coronacrisis vooralsnog minimaal. Maar dat betekent volgens Deni van Wanrooy niet dat het helemaal aan zijn bedrijf voorbij is gegaan: ‘Een deel van onze opdrachtgevers zit in de retail, horeca en de inrichting van bedrijfskantines. Dit zijn markten waar de coronacrisis een serieuze impact op heeft gehad en nog heeft. In tegenstelling tot deze sectoren is de particuliere markt juist volop in beweging en kunnen we hier een groot deel compenseren van wat er aan de andere kant is weggevallen of is uitgesteld.’ Hij is dan ook zeer benieuwd hoe de markt zich ontwikkeld. ‘In tegenstelling tot de financiële crisis waar de markt over vrijwel de hele linie terug viel lijkt het nu veel meer bepalend te zijn in welke sector je werkzaam bent.’ De belangrijkste factor is volgens Deni het behoud van banen en werk- c.q. inkomenszekerheid. ‘Dit heeft de grootste invloed op het sentiment en daarmee de bereidheid om geld uit te blijven geven of ‘de hand op de knip’ te houden.’

Andere behoefte
Deni verwacht dit jaar positief af te sluiten en ziet voor 2021 volop kansen: ‘Door het vele thuiswerken wordt de thuisomgeving belangrijker. We merken dat mensen nu ze meer thuis zijn zaken oppakken in huis waar ze zich aan storen, zoals het eindelijk vervangen van de oude keuken. Nu het lijkt dat het thuiswerken ook na de coronacrisis voor een gedeelte blijft, ontstaat de behoefte om ook thuis een fijne werkplek te hebben waar je ongestoord je werk kunt uitvoeren. Hierbij wordt vaker gekozen voor een maatwerkoplossing die aansluit bij de stijl en inrichting van de woning ten opzichte van het neerzetten van een standaard bureau.’ Ook bij kantoren ontstaat volgens Deni een andere behoefte. ‘Doordat mensen minder op kantoor komen is er meer behoefte aan ruimte voor overleg en flexibiliteit. Ook hier liggen kansen voor ons als interieurbedrijf om mee te denken en het interieur aan te passen aan de veranderende behoefte.’

Nieuwe dynamiek
Bij Baril Coatings is de krimp tot op heden zeer beperkt gebleven. Teun Duijghuisen: ‘De meeste impact had de crisis op onze manier van werken, hoe we met elkaar omgaan. De grootste uitdaging voor ons was onze sales: hoe houd je contact met je klanten, hoe bied je ze ondersteuning en technisch advies? Maar het heeft ook veel gebracht: modernisering van communicatie, efficiënter werken en het goed wegen van tijd buiten de deur zorgen voor een mooie nieuwe dynamiek in het salesteam.’ Volgens Teun is de huidige crisis bij uitstek een gelegenheid om processen te optimaliseren en te kijken hoe dingen slimmer, efficiënter en duurzamer kunnen. Zo heeft corona binnen zijn bedrijf gezorgd voor een brede acceptatie van thuiswerken. ‘Dit is voor ons een groot onderdeel geworden. Als productiebedrijf is dit uiteraard voor slechts een deel van de organisatie van toepassing, maar daar waar mogelijk wordt hier optimaal gebruik van gemaakt. De mooiste les hieruit? De productiviteit schoot omhoog toen het thuiswerken eenmaal gewend was. Natuurlijk wordt het contact met collega’s gemist. Om de binding te houden moet er dan ook een balans gevonden worden tussen thuis en op kantoor werken.’

Voor en na 2020
Teun verwacht dat de beperkingen in meer of mindere mate nog wel een tijd onderdeel van het dagelijks leven zullen uitmaken. ‘Het is geen kwestie van terug naar de waan van de dag. Ik denk dat we over tien jaar praten over voor en na 2020. En ja, dat zal anders zijn: duurzamer, regionaler, digitaler en, ik hoop, gelukkiger. Werken en in mijn geval werk geven is iets prachtigs om te kunnen doen, maar dat is het alleen als er plezier, voldoening en waardering is. Deze crisis laat zien hoe ongelooflijk dankbaar het is om werk te kunnen geven en ook hoe loyaal een team is, als ze de juiste waardering krijgen, welke uitdagingen er ook voorbij komen.’ Dit boekjaar verwacht Teun positief te kunnen afsluiten en ook over volgend jaar is hij optimistisch gestemd: ‘We verwachten een stabilisatie of kleine groei van de omzet. Er zit genoeg potentie in duurzame groei om daar samen een succes van te kunnen maken.’

Eric van Kessel (GWS Printing Systems) 
Branche: Machine- en serviceleverancier aan de grafische industrie
Aantal medewerkers: 30
‘We moeten het dichter bij huis gaan zoeken. Gelukkig is er binnen Europa nog een hele markt te veroveren. Een bedrijf dat eerst een nieuwe drukpers wilde aanschaffen, staat vanuit kostenoverwegingen nu eerder open voor een tweedehands model.’

Michel van Kuringe (Vekopak)
Branche: Drukkerij en kartonnage
Aantal medewerkers: 70
‘Men durft momenteel weinig risico’s te nemen. Als er volgend jaar hopelijk een vaccin verschijnt, dan zal dit veel onrust wegnemen. Ik verwacht dat de business dan weer redelijk ‘back to normal’ gaat.’

Maarten Hoogwout (WWA)
Branche: Productieautomatisering met robots
Aantal medewerkers: 12
‘Als ondernemer draag je de risico’s. Maar als medewerkers gewoon hun vaste salaris ontvangen, voelen zij minder de noodzaak om hun te veranderen. Toch moeten we de verantwoording voor onze gezondheid en economie samen dragen.’

Teun Duijghuisen (Baril Coatings)
Branche: Verf en coating
Aantal medewerkers: 65
‘Commercieel gezien verwachten we tussen het niveau van 2018 en 2019 uit te komen. Maar als bedrijf sluiten we 2020 zeker wijzer, sterker en moderner af.’

Marcel Kleijngeld (Kleijngeld bouwonderhoud ontwikkeling)
Branche: Bouw
Aantal medewerkers: 40
‘Ik ben positief gestemd als ik naar ons eigen bedrijf kijk, waarin we op verschillende fronten actief zijn: nieuwbouw, onderhoud en ontwikkeling. Gezien de stroom aanvragen vanuit de markt merken we dat er nog steeds voldoende vraag is.’

Deni van Wanrooy (WIK Interieurbouw)
Branche: Interieurbouw
Aantal medewerkers: 12
‘Ik verwacht dat we dit jaar, ondanks de coronacrisis, positief af kunnen sluiten. Ook merk ik dat ondernemers in mijn omgeving weer bezig zijn met vooruit kijken en zoeken naar nieuwe mogelijkheden in plaats van af te wachtten.’