Innovaties leveren het bedrijfsleven betere en/of nieuwe producten op met winstmogelijkheden. Ook kunnen ondernemers hun marktpositie hiermee behouden of verbeteren. Maar hoe ga je van een innovatief idee naar een concreet nieuw product of dienst? Wat zijn de succesfactoren en valkuilen van innoveren? Communicatiespecialist Bert Damen vraagt het aan de deelnemers van het BOB Debat.

Het BOB Debat met het thema ‘Innovatie’ vindt plaats op een toepasselijke locatie: het state-of-the-art gebouw van HEVO, vastgoedspecialist en actief op het gebied van huisvestingsadvies en risicodragend projectmanagement in ‘s-Hertogenbosch. De vrijwel geheel glazen ruimte biedt een fraai uitzicht over het Paleiskwartier. Er wordt dit keer niet in een traditionele tafelopstelling gedebatteerd, maar in een open kring van designstoelen met een speciale voorleuning. De debatdeelnemers worden binnen een setting van kunstgras uitgedaagd om mee te praten over wat het MKB met het weidse begrip ‘Innovatie’ kan. 

360 graden
Gespreksleider Bert Damen is allereerst benieuwd hoe het met de innovatiekracht van de Brabanders is gesteld. Marc de Haas, programmamanager van de Brabants Ontwikkelings Maatschappij (BOM), is positief. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de Regio Brainport Eindhoven, daar gebeurt ontzettend veel. Maar helaas lukt het ondernemers niet altijd om een idee tot wasdom te brengen. Het euvel zit hem vaak in het verbinden met de markt. Ook het vinden van financiers kan lastig zijn. In het bescheiden Brabant is het presenteren van je toegevoegde waarde soms een zwakte.’ Bram Leijten oprichter van Zelfstroom, dat consumenten helpt om zelf stroom op te wekken door mid del van zonnepanelen, sluit zich daarbij aan. ‘Een goede pitch is ontzettend belangrijk. Een investeerder is vaak een ervaren ondernemer, die vanuit een 360 graden benadering naar jouw plannen kijkt. Laat daarom zien dat je vanuit een brede context en metatrends denkt. En zorg ervoor dat je scherp bent en alle antwoorden paraat hebt.’ Twan van Dijk van Dimensys, een IT en Business
Consulting bedrijf, stelt: ‘Je moet een oplossing kunnen bieden voor een herkenbaar probleem van de klant. Als de klant het probleem niet herkent, vormt de prijs per definitie een probleem.’ Luc Brandts, oprichter van BWise, een onderneming die
software ontwikkelt en verkoopt op het gebied van Enterprise risk management voor grote organisaties wereldwijd, schat in dat slechts vijf procent van de ideeën het uiteindelijk haalt. ‘De timing is soms verkeerd, het product of de dienst bestaat al, het is te duur of niet schaalbaar. Een bedrijf als Google of Apple zou bijvoorbeeld nooit in Nederland kunnen zijn ontsprongen. Als Nederlandse partij kun je je daarom beter richten op een complexe nichemarkt.’

Slimme baksteen
Volgens Robert Koolen, innovatiemanager van bouwbedrijf Heijmans, hoeft niet iedereen binnen een bedrijf even innovatief te zijn. ‘We hebben binnen onze tak in de organisatie een onderscheid gemaakt tussen ‘verbeteren’ en ‘vernieuwen’. Innovatie gaat over de grotere stappen. Dit past niet bij elk type werknemer. Dat is ook niet erg, er moet ook een plek zijn voor innovatie om te landen. Alleen maar ideeën bedenken kan gevaarlijk zijn voor de continuïteit van je bedrijf.’ Ook stelt hij dat vernieuwing niet per se uit het bedrijf zelf hoeft te komen. ‘De vraag is: wil je als organisatie zelf vernieuwen of gebruik maken van innovaties om je heen? Als innovator is het net zo goed belangrijk dat je de competenties hebt om trends en ontwikkelingen te signaleren, samenwerkingen te smeden en om ervoor te zorgen dat innovaties van anderen worden geïncorporeerd. De slimme baksteen gaan wij hoogstwaarschijnlijk niet zelf uitvinden. Maar Heijmans zal wel de eerste zijn die dit idee omarmt en gebruikt in de uitvoering van een project.’

Willie Wortel
Ook gastheer Ewoud van der Sluis, directievoorzitter van HEVO, stelt dat je als  ndernemer
kan worden gedreven door innovaties die elders worden bedacht. ‘Je hoeft zelf geen Willie Wortel te zijn om het beter te doen.’ Dat bevestigt ook Daniël Cirk, operationeel directeur van IRIS one. ‘Als leverancier van totale bedrijfscommunicatieoplossingen krijgen we veelal te maken met traditionele producten. Wij ontwikkelen geen nieuwe techniek, maar wij kunnen wel iets nieuws creëren door slimme combinaties te maken en technologische ontwikkelingen samen te voegen.’ Luc vindt dat je innovatie niet moet beperken tot productinnovatie. ‘Een bedrijfsconcept kan ook succesvol zijn door bestaande producten en diensten op een nieuwe manier in de markt te zetten.’ Twan geeft aan dat ook Dimensys dit veelvuldig toepast: ‘Wij combineren innovatie die elders vorm is gegeven met specifieke markt- en businesskennis.’ Bram is van mening dat een uitvinding als een slimme baksteen juist ook op de werkvloer kan ontstaan. ‘Een bouwende partij kan een
baksteen verbeteren, omdat deze in de praktijk anders met het product bezig is dan de ontwikkelaar aan de ontwerptafel. Wellicht komt een metselaar zelf wel met een briljant idee.’ Twan sluit zich daarbij aan: ‘Het management van een organisatie dient innovatie te stimuleren op alle niveaus in de organisatie. Bij Philips Natlab werden belangrijke innovaties doorgevoerd die hun oorsprong hadden op de werkvloer.’ Bert is benieuwd wat je als ondernemer kan doen om de interne innovatie te stimuleren. ‘Werkt het als je medewerkers in een creatieve ruimte zoals deze plaatst?’ Ewoud: ‘Het afdwingen van creativiteit lukt niet. Innovatie is geen kunstje dat van bovenaf kan worden opgelegd. Het heeft te maken met de cultuur van je bedrijf. Als manager heb je een faciliterende rol; het is een kwestie van mensen aanmoedigen en ze de ruimte geven om fouten te maken, want aan succesvolle innovaties gaat vaak een proces van veel vallen en opstaan vooraf.’

Kennisuitwisseling 
Ook Robert is het daar mee eens. Hij haalt als voorbeeld Spark aan, de eerste crossover voor technologie en vernieuwing in de gebouwde omgeving in Nederland. Dit initiatief is dit jaar gestart door Heijmans, Avans, de Technische Universiteit Eindhoven en de gemeente ‘s-Hertogenbosch. ‘Bij Spark krijgen juist de kleine partijen de ruimte om met elkaar en ons in contact te komen. Vaak zijn ideeën nog niet rijp. Wij kunnen deze ondernemers bijvoorbeeld helpen bij de uitwerking en het opschalen van hun plan.’ Ook Ewoud stelt de deuren van zijn bedrijf open: ‘Ook voor ons is het vanzelfsprekend om kennis ter beschikking te stellen. Als expert blijf je in de toepassing je concurrent waarschijnlijk voor. Maar door de kennisuitwisseling krijg je ook meer input. Daarmee kun je je eigen bedrijf sterker maken.’ Daniël geeft nog een voorbeeld: ‘De autofabrikant Tesla heeft de technieken openbaar gemaakt. Hierdoor heeft de elektrische automarkt een enorme impuls gekregen.’ 

Patenten
De debatdeelnemers zijn het er over eens dat er in het bedrijfsleven vaker kennis gedeeld mag worden. Luc: ‘Persoonlijk vind ik het jammer dat grote bedrijven hun focus leggen op patenten. Dat leidt tot de ontwikkeling dat zij bijna niet meer zelf innoveren. Grote organisaties kopen bedrijfjes op die dat voor hen doen. Kleine ondernemers hebben vaak meer kansen om te innoveren. Zij hebben minder last van ballast, regelgeving en een starre bedrijfscultuur, waardoor er vaak meer ruimte is voor innovatie. Dat biedt aan de ene kant kansen voor het MKB. Maar als je bedrijf wordt overgenomen, dan houdt de vernieuwing vaak ook op.’ Volgens Robert dien je al vroeg in het innovatieproces te besluiten of je patent gaat aanvragen. ‘Als het antwoord ‘nee’ is,
kun je veel eerder buiten gaan spelen om te testen. Indien het antwoord ‘ja’ is, dan moet je met allerlei contracten gaan werken en onder de radar innoveren totdat je klaar bent. Dat kan een struikelblok zijn.’ 

Dodelijk
Niet in iedere branche vindt er even snel vernieuwing plaats. Gespreksleider Bert vraagt zich af waarom het innoveren in de bouwbranche relatief traag gaat. Robert antwoordt: ‘Als bouwbedrijf ben je vaak dertig jaar verantwoordelijk voor de producten die je maakt. Dat zorgt ervoor dat je voorzichtiger bent en andere risico’s neemt. Daarnaast is de wereld van aanbesteding dodelijk voor innovatie.’ Hij geeft een voorbeeld. ‘Toen wij een oplossing
boden om op een andere manier dan via lantaarnpalen de weg te verlichten kregen we een discussie met de opdrachtgever. Heijmans was namelijk de enige partij die deze oplossing kon bieden. Doordat er geen concurrentie op prijs was, moesten we onze innovatie laten schieten. Zonde. Ik vind dat je daarom op basis van functionaliteit moet gaan aanbesteden.’ Volgens Ewoud zijn er nog steeds bouwbedrijven die blij zijn wanneer ze niet hoeven te innoveren. ‘Een gevleugelde uitspraak is: ‘Ik ben dolblij als ik weer een bestekje krijg.’ Sommige partijen willen zelf niet eens nadenken over een ontwerp en alleen maar uitvoeren. De bouwsector wordt steeds meer in twee categorieën opgesplitst: bedrijven die alleen capaciteit leveren en bedrijven die willen innoveren.’ Robert reageert: ‘Als je alleen maar capaciteitsleverancier bent, dan kun je verwachten dat je marge gaat dalen. Wanneer je waarde toevoegt, hangt daar een ander prijskaartje aan.’

Zegening
‘Kun je als ondernemer eigenlijk wel om innovatie heen?’, vraagt Bert zich af. Volgens de deelnemers van het BOB Debat niet. Ewoud: ‘Innovatie is voor ons ontzettend belangrijk. ‘De crisis is een zegening voor de bouw’, zeg ik regelmatig. Je ziet dat de branche hierdoor meer consument- en klantgericht is gaan denken. De tijd is dan ook rijp om nu met nieuwe en innovatieve concepten te komen. Onze klanten verwachten dat wij hen helpen daarop te anticiperen, net als op de veranderde wet- en regelgeving.’ Twan: ‘Als expert in het optimaliseren van bedrijfsprocessen worden we gedwongen na te denken over innovatie. Directies werden geconfronteerd met technologische ontwikkelingen zoals smartphones en tablets. Dit pusht ERP-leveranciers om op deze ontwikkelingen in te spelen, waarop wij moeten anticiperen.’ Het bedrijf van Luc zou zonder innovatie niet bestaan, stelt hij. ‘In de softwarebranche moeten wij continu innoveren en voorop lopen. De ontwikkelingsteams van onze concurrenten zitten namelijk ook niet bepaald stil.’ De noodzaak om te innoveren en het tempo waarin je dat doet, is volgens Luc afhankelijk van een aantal factoren. Indien je hard wilt groeien, moet je innoveren of bestaande producten slimmer in de markt zetten. Jouw innovatiekracht is een gevolg van wie je bent, wat je doelstellingen zijn en op welke markt je je begeeft. Wanneer je als zevende generatie eigenaar van een familiebedrijf bent, kies je een ander risicoprofiel. En als je bijvoorbeeld je eigen stukadoorsbedrijf hebt, moet je vooral goed kunnen stuken tegen een redelijk uurtarief. Dan is innovatie minder belangrijk.’ Bram vindt dat je als ondernemer wel altijd alert moet blijven. ‘Op een gegeven moment komt er een nieuwe bouwstijl aan van prefab huizen met kant en klaar gestuukte muren. Dan zit je toch met een probleem. Ook bedrijven als Nokia en Kodak hebben te lang ontkend dat hun wereld veranderde, waardoor ze in de problemen terecht zijn gekomen.’

Smart Highway
Volgens Robert is het belangrijk om als ondernemer open te staan voor andere sectoren. Hij haalt als voorbeeld de Smart Highway van ontwerper en kunstenaar Daan Roosengaarde aan. Dit concept is in samenwerking met Heijmans ontwikkeld. ‘Smart Highway is een concept dat een aantal ideeën met elkaar verbindt. Hoogstaande techniek wordt gecombineerd met design, waardoor een inspirerende en poëtische omgeving ontstaat. Eén van de concepten, de Glowing Lines, verlichten de snelweg ‘s avonds en ‘s nachts en laden overdag op.’ Smart Highway is een cross-over tussen de creatieve industrie en de bouwsector. ‘In ons laboratorium worden vernieuwende producten bedacht en ontwikkeld. Gezamenlijk zijn we in staat om techniek te laten aansluiten op de verbeelding van het publiek. Dat toont aan dat je verschillende rollen en partijen nodig hebt om innovatie te laten slagen.’ Marc stelt vast dat er niet alleen kansen, maar ook bedreigingen vanuit een andere markt komen. ‘De partij die je zal verrassen met een nieuw product of businessmodel, komt steeds vaker uit een hele andere hoek. Als ondernemer moet je dan ook verder kijken dan alleen je eigen branche.’

Adviezen van de deelnemers:
Ewoud van der Sluis: ‘Innovatie begint niet bij de innovatiemanager, maar bij de cultuur van een bedrijf.’
Luc Brandts: ‘Never waste a good crisis. Pak die kansen!’
Daniël Cirk: ‘Innovatie moet met een ovatie vermarkt worden.’
Bram Leijten: ‘Vernieuwing is niet alleen noodzakelijk, maar ook leuk. Het geeft je veel inspiratie en positieve energie.’
Marc de Haas: ‘Durf kennis te delen en gun elkaar het rendement.’
Twan van Dijk: ‘Innovatie dient in de genen van een bedrijf te zitten. Het management heeft daarin een stimulerende en faciliterende rol.’
Robert Koolen ‘Onderschat de kracht van verbeelding en design niet. Technologisch kan iets goed zijn, maar het ontwerp moet het product naar de mensen brengen.’

Het volgende BOB Debat vindt plaats op donderdag 4 december. Het thema is dan Alternatieve financieringsvormen. Wilt u meepraten over dit onderwerp en in de volgende editie van Regio Business verschijnen? Meld u dan aan via het contactformulier op www.regiobusiness. nl. Een e-mail sturen kan natuurlijk ook: info@regio-business.nl.