Blog Dolf Baetsen van HLB van Daal: 9 Kenmerken van een toekomstproof familiebedrijf

Levert jouw bedrijf over tien tot vijftien jaar nog voldoende toegevoegde waarde om bestaansrecht te hebben? Vraag jij je wel eens af hoe de toekomst er uitziet en of jouw product of dienst onderdeel uitmaakt van die toekomst?

Om antwoorden op deze vragen te krijgen is het van belang eerst je eigen bedrijf en de wereld om je heen eens goed te observeren en analyseren en op basis van je bevindingen een toekomstplan te maken. Maar wat moet er allemaal in dat toekomstplan terugkomen? Wat zijn nu de kenmerken van een toekomstbestendig familiebedrijf? Dat lees je in deze blog.

Voordat ik je meeneem in de kenmerken van een toekomstproof familiebedrijf, wil ik graag opmerken dat het maken van een toekomstplan aandacht vraagt. Je zal aan de slag moeten gaan mét je bedrijf in plaats van ín je bedrijf: doe een stap achteruit en onttrek je aan de waan van de dag. Denk vervolgens allereerst eens na over de volgende twee stappen.

Stap 1: Beschrijf in één zin wat je je klanten nu echt biedt (en wat je doet)
Pak een pen en papier en dwing jezelf om na te denken over de kern van jouw onderneming: wat bied je jouw klanten? Probeer het te omschrijven in één zin. Heb je dit helder, ga dan in gesprek met jouw klanten over wat zij hiervan vinden. Durf te vragen! Vraag ook wat zij verwachten van jouw product of dienst. Het kan slim zijn om niet alleen je bestaande klanten te vragen, maar ook je potentiele klanten: wat verwachten zij van jouw dienstverlening? Probeer te achterhalen wat klanten als minimum vereiste en als aanvullende wensen hebben. Want om inzicht te krijgen in het toekomstbeeld van jouw klanten, zal je moeten weten wat zij van de toekomst verwachten en hoe jouw product en/of dienst in dat plaatje past. Vraag ook eens naar hoe jouw product of dienst nog beter zou kunnen aansluiten bij hun wensen en verwachtingen.

Stap 2: Maak een toekomstplan
Nu je een goed beeld hebt gevormd van het hoe en het waarom in het nu, en je op basis van gesprekken met (potentiële) klanten een beeld hebt gevormd van de toekomst, kun je aan de slag met het maken van een toekomstplan. Denk na over wat je over een jaar of tien wilt bereiken met je ondernemering, stel een langetermijnvisie op. Vanuit hier kun je jaardoelen, kwartaaldoelen en zelfs maanddoelen opstellen. Zie deze plannen als een actielijst om je toekomstige bestaansrecht te borgen. Blijf er alert op om je handelen hier continu aan te spiegelen. Vraag je bij alles wat je doet af of het iets toevoegt aan de waarde van jouw product of dienst en of het past in de langetermijnvisie die je hebt opgesteld. Je doet er hiervoor verstandig aan om dit ‘toetsen’ te borgen in jouw systeem en dat van je medewerkers, en hier actief mee aan de slag te gaan en te blijven.   

De kenmerken van een toekomstbestendig familiebedrijf
Je weet nu, in een notendop, wat de eerste stappen zijn om tot een langetermijnvisie te komen. Natuurlijk is dat complexer dan de korte alinea’s die hierboven beschreven staan. Maar maak de zaken ook niet complexer dan ze zijn: met een paar dagen flink brainstormen (alleen of met een team van mensen om je heen die je vertrouwt), kun je al aardig wat zinnige woorden op papier krijgen. Om je op weg te helpen, neem ik je mee in de kenmerken die ik steevast terugzie in gesprekken met ondernemers van succesvolle, toekomstbestendige familiebedrijven.

Kenmerk 1: De ‘nieuwe’ generatie aan het roer
De nieuwe generatie staat te popelen om het ondernemerschap te leren en uiteindelijk het roer zelf over te nemen. Tussen de verschillende generaties is veel overleg en de ouder laat dochter of zoon zaken naar eigen inzicht oppakken en fouten begaan. Dit laatste wordt als leergeld gezien en voor lief genomen; zelf maakte vader of moeder natuurlijk ook voldoende fouten. 

Kenmerk 2: Eén doel voor ogen
In een toekomstproof familiebedrijf kan iedereen in één zin benoemen wat het bedrijf doet en wat haar toegevoegde waarde is. En iedereen kan beschrijven waarom men werkt zoals men werkt. Iedereen werkt aan hetzelfde doel (vaak: klanttevredenheid). Medewerkers zijn trots op wat ze doen en worden in rollen geplaatst die hen het beste passen. Zo haal je het optimale uit je medewerkers!

Kenmerk 3: De blik vooruit
In periodieke overleggen is één van de agendapunten altijd innovatie of toekomst. Er wordt daadwerkelijk tijd (minimaal 10% van het overleg) genomen om aan innovatie en verbetering te besteden en er wordt uitgebreid gesproken over ontwikkelingen in de eigen branche en daarbuiten. Hierdoor staat de blik dus altijd (deels) op vooruit en voorkom je als bedrijf dat de concurrentie sneller is dan jijzelf.

Kenmerk 4: Er is serieus budget voor innovatie en verbetering
Praten over innovatie en de toekomst is één, er daadwerkelijk mee aan de slag gaan is twee. Je dient wel impact te kunnen maken met je innovaties en verbeteringen en dat kost nu eenmaal geld. Hierbij gaan de kosten voor de baten uit. Een goede cijfermatige berekening van de tijdswinst en kostenbesparing levert het bewijs dat de investering binnen een acceptabele termijn wordt terugverdiend.

Kenmerk 5: In dialoog met de klant
Het bedrijf is gestructureerd continu in dialoog met klanten en potentiele klanten om te weten waar vraag naar is en hoe zij de toekomst zien. Hiermee toetsen de familiebedrijven steeds of hun product of dienst nog steeds aansluit op de behoefte van de (potentiële) klant.

Kenmerk 6: Medewerkers worden continu uitgedaagd om verbeteringen te bedenken
In succesvolle familiebedrijven worden de plannen en verbeteringen niet in een ivoren toren bedacht. Ondernemers betrekken hun medewerkers intensief en voortdurend bij het bedenken van verbeteringen en het verkorten van doorlooptijden. En dat is maar goed ook: zij zijn degenen die dagelijks tegen de kleine zaken aanlopen die het proces in de weg zitten of die zorgen voor irritatie. Door de medewerkers uit te dagen verbeteringen aan te dragen kunnen zij hun eigen irritatie wegnemen. Dit zorgt voor blije medewerkers die continu zoeken naar verbeteringen.

Kenmerk 7: Een lage voorraad
De ondernemers van toekomstbestendige familiebedrijven hebben vaak een lage voorraad van hun producten. Zo kunnen zij snel inspelen op bijvoorbeeld gewijzigde klantwensen – die vandaag de dag nogal eens snel willen veranderen. Ze blijven niet met een onverkoopbare voorraad zitten en voorkomen zo dat ze onnodig geld verliezen.

Kenmerk 8: Een goede mix van verschillende leeftijden en persoonlijkheden in het bedrijf
Wanneer je als organisatie een goede mix hebt van jonge en oude medewerkers, mensen die een frisse wind komen brengen en mensen die een bulk ervaring in hun tas hebben zitten, stimuleer je de creativiteit binnen je onderneming. Medewerkers zien hun collega’s heel anders reageren of tegen zaken aankijken dan zijzelf. Zo krijgen de medewerkers meer en betere inzichten en worden zaken niet zonder meer direct voor waarheid aangenomen. Ze stimuleren elkaar kritisch te zijn en onderwerpen van meerdere kanten te bekijken: daar wordt iedereen beter van!

Kenmerk 9: Een lage afhankelijkheid van de geldverstrekker
Als ondernemer wil je niet dat de geldverstrekker bepaalt wat jij wel en niet mag doen. De ondernemers die ik spreek zorgen er daarom veelal voor dat ze een financiële buffer hebben voor mindere tijden, zodat ze minder afhankelijk zijn van hun geldverstrekker.  

Makkelijker gezegd dan gedaan?
In deze blog heb ik je laten zien welke negen kenmerken ik vaak terug zie komen in de gesprekken met ondernemers uit familiebedrijven. En ja, natuurlijk ligt er meer aan de basis van een toekomstbestendige onderneming en kost het kruim om alles helemaal op de rit te krijgen. Ook is het zo dat een eenmaal opgestelde langetermijnvisie niet onveranderd blijft. Juist als je je als bedrijf en DGA flexibel opstelt en mee wilt en kunt bewegen met veranderende omstandigheden, zorg je ervoor dat je toekomstproof wordt. Mijn belangrijkste tip hierin? Begin bij het begin en maak tijd om na te denken over de toekomst van jouw onderneming. Is die stap eenmaal gezet? Dan komt het enthousiasme voor de vervolgstappen vanzelf.