Stichting Metal Valley Netherlands: Ups en downs onderweg naar innovatie

De stichting Metal Valley Netherlands (MVN) heeft vanaf 2015 vouchers uitgegeven om kennisontwikkeling, kennisdeling, innovatie en marktontwikkeling in ‘Metaal en engineering’ in Brabant - en met name de Langstraat - te bevorderen en financieel te ondersteunen. Per 1 januari 2020 is de voucherregeling gestopt en heeft de stichting haar activiteiten beëindigd. Tijd voor een terugblik: welke resultaten zijn er dankzij de vouchers behaald? En welke leerpunten zijn er te benoemen?


Uitgave: Jan-Febr 2020
Thema’s: Metaalbranche

Het rondetafelgesprek vindt plaats bij Van Beek Schroeftransport in Drunen, één van de twaalf bedrijven die een innovatievoucher heeft ontvangen. Henk Willems, voorzitter van Stichting MVN, houdt het welkomstwoord en vertelt meer over de ontstaansgeschiedenis van de stichting: ‘Eind 2009 wilde de Finse fabrikant van scheepsmotoren Wärtsilä de scheepsschroevenfabriek in Drunen sluiten. Dit betekende het verlies van zo’n 500 arbeidsplaatsen in de regio. We wilden niet alleen op het sociale pad iets betekenen voor deze mensen, maar ook kijken naar hoe we andere negatieve ontwikkelingen in de metaalbranche konden voorkomen in deze tijd van crisis.’ De Gemeente Heusden en Stichting MVN sloegen de handen ineen om kansen en bedreigingen in de regio te onderzoeken. ‘Al snel werd duidelijk dat er een duidelijke keuze gemaakt moest worden: als stichting wilden we ons gaan richten op het stimuleren van innovatie in de metaalbranche in de regio. Daartoe hebben we een laagdrempelige voucherformule in het leven geroepen, waaraan de BOM (Brabantse Ontwikkelings Maatschappij), Gemeente Heusden en Provincie Noord-Brabant hebben bijgedragen’, zegt Henk.

Bescheiden
In totaal zijn er 22 aanvragen voor de innovatievouchers gedaan. ‘Twaalf aanvragen zijn toegewezen en tien zijn er afgewezen, omdat deze niet voldeden aan de criteria. Bijvoorbeeld als er in het plan onvoldoende raakvlakken waren met metaal’, vertelt Henk. De totale vangst noemt hij een magere score. ‘De werkgelegenheid in de metaal is in 2018 in Brabant met meer dan 4 procent toegenomen. Na de groothandel betreft het de sterkste groei van alle sectoren in de provincie. Dan zie je dat de metaalbranche ontzettend belangrijk is. Als bestuur hadden we dan ook gehoopt om meer bedrijven aan te spreken en meer reacties te ontvangen.’ Over de onderlinge samenwerking van het bestuur is de voorzitter zeer te spreken: ‘Er is op sympathieke en coöperatieve wijze samengewerkt. Daarnaast kon er tijdens de pitches kennis over de metaalbranche worden gedeeld. Regelmatig konden bestuursleden suggesties en alternatieven aandragen voor plannen die op tafel werden gelegd.’

Tijdswinst
Tijdens het rondetafelgesprek zijn vijf van de twaalf bedrijven vertegenwoordigd. Gespreksleider Ger Post, lector Fontys Hogescholen, is benieuwd naar de ervaringen en resultaten van de ondernemers. Tobias Scheepers van SmartPart i.o. bijt het spits af. In een korte presentatie vertelt hij waaraan het bedrijf de bijdrage heeft besteed: ‘Wij hebben de voucher ingezet om een software-oplossing te ontwikkelen waarmee kleinere metaalbedrijven zoals plaatverwerkers in staat worden gesteld om werkvoorbereiding van 3D-tekeningen te automatiseren en om geautomatiseerd offertes te calculeren en te versturen.’ Dit levert volgens Tobias een enorme tijdswinst en efficiencyslag op. ‘Vaak wordt één van de meest ervaren mensen van de werkvloer gehaald om offertes te maken. Daarom hebben we om onze tool heen een webportaal gebouwd waarmee de eindklanten zelf een offerte kunnen samenstellen op basis van het prijsmodel van de desbetreffende fabriek. De eindklant ontvangt de offerte als PDF en de fabriek ontvangt de bestanden die rechtstreeks naar de machine gestuurd worden.’

Succesvol
De tool is een succes, zegt Tobias: ‘Een grote leverancier van lasersnijders was na het testen zo enthousiast over de snelheid en accuraatheid van de tool dat deze waarschijnlijk begin 2020 in alle nieuwe lasersnijders wordt toegepast. Deze opbrengst is door de voucher mogelijk gemaakt.’ Ger is benieuwd: ‘Waar gaat jullie innovatie eindigen? Gaan jullie de tool voor andere materialen gebruiken?’ Tobias antwoordt: ‘We hebben na het traject er hard aan lopen trekken om een generiek product van de tool te maken, die aansluit bij de diverse processen van verschillende fabrieken. Daar zijn we inmiddels een heel eind mee. Eerst willen we de tool in Nederland goed uitrollen, voordat we verder kijken. Het kan zijn dat daar een investering voor nodig is, maar daar zijn we nu niet actief naar op zoek.’

Gewonnen
Gastheer Perry Verberne van Van Beek Schroeftransport is als volgende aan de beurt. ‘Van Beek Schroeftransport verkoopt, ontwerpt en fabriceert schroeftransporteurs sinds 1939 en is onder meer werkzaam voor de voedingsmiddelenindustrie. Onze machines zijn met name voor poeders geschikt. Toen wij van een partij de vraag kregen of wij een machine konden bouwen om pasteuze producten als pasta’s te warmen of te koelen, zagen wij een kans om te ontdekken of de vloeistoffenmarkt iets voor ons is.’ De innovatievoucher is door Van Beek Schroeftransport ingezet om - samen met een andere partij - een prototype van een verticale schroefwarmtewisselaar te bouwen en (klant-) testen uit te voeren. Perry vertelt wat dit voor zijn bedrijf heeft betekend: ‘We hebben een geslaagd prototype gebouwd waarmee we de Proces Innovatie Prijs op de Industrial Processing beurs in Utrecht hebben gewonnen. Dat heeft ons bedrijf veel publiciteits- en marketingwaarde opgeleverd; met ons product stonden we vrijwel in ieder vakblad.’

Het kost tijd
Ondanks de goede technische werking en mediabelangstelling bleek het volgens Perry lastig te zijn om de verticale schroefwarmtewisselaar aan de man te brengen: ‘Het kost tijd om een innovatie te introduceren binnen de voedingsmiddelenindustrie; bestaande technologieën hebben een voorsprong door de angst voor verandering. Producenten zijn bang voor alles wat er mis kan gaan met hun producten. Het laten testen van de technologie lukt nog wel, maar ze zover te krijgen om een deel van hun productie om te zetten naar een nieuwe techniek is wat anders.’ Daarnaast heeft de samenwerking met een derde partij volgens hem onvoldoende opgeleverd. ‘Er bleek geen goede commerciële match te zijn; het bedrijf waarmee we samenwerkten kon ons niet helpen bij het overtuigen van hun klanten om voor ons product te kiezen. Een van de leerpunten is dan ook dat er een cruciale afhankelijkheid is om met de juiste marktpartijen in zee te gaan.’

Pas het begin
Hoewel de teller momenteel nog op nul verkochte verticale schroefwarmtewisselaars staat, is Perry positief gestemd. ‘Dit is pas het begin; we moeten om de initiële terughoudendheid heen.’ Hij vertelt dat diverse partijen interesse hebben getoond om te gaan testen: ‘We kregen de vraag om een groter prototype van onze schroefwarmtewisselaar te ontwikkelen. Daarom zijn we op zoek naar een klant die samen met ons de voorinvestering wil doen. Deze heb ik helaas nog niet gevonden.’ Ondanks het tegenvallende verkoopresultaat is Perry ervan overtuigd dat de innovatievoucher zijn onderneming een boost heeft gegeven: ‘We zijn met z’n allen aan het bouwen aan een groter bedrijf; inmiddels zijn we 30 procent gegroeid. Door te innoveren geef je iets aan de hele organisatie mee; daar hebben we zeker profijt van gehad.’ Ger reageert: ‘Bij iedere pitch hebben we niet alleen naar de technische haalbaarheid van het plan gekeken, maar ook naar de businesscase. We wilden immers dat de revenuen in de Brabantse regio zouden landen. Echter zijn we ons er terdege van bewust dat voor een innovatietraject vaak een lange adem nodig is.’

Schone reststroom
Marijn van Dijk vertegenwoordigt de VHB groep (Van Hemert Brakel), een bedrijf dat een Nederlandse koploper is op het gebied van afvalrecycling. Hij licht toe: ‘Met onze machines winnen we ferro en non-ferro metalen uit AEC-bodemas (Afval Energie Centrale), zodat deze hergebruikt kunnen worden. Onze mobiele installaties staan allemaal op trailers. Dat maakt ons niet alleen flexibel, maar ook uniek in de markt.’ VHB heeft de afgelopen jaren te maken gehad met structurele ondercapaciteit. Marijn verklaart: ‘Dit heeft grotendeels te maken met de introductie van ‘The Green Deal’, wat voor enorm veel druk op kwaliteit binnen de markt heeft gezorgd, met als gevolg een sterk toenemende vraag naar ons product. Waar voorheen eerst de focus lag om zoveel mogelijk waarde van metalen uit de bodemas te halen, wordt het nu steeds belangrijker om de reststroom zo schoon mogelijk te maken, zodat we een end of waste situatie creëren.’ Jan Pelle, directeur BOM, stelt: ‘Het is belangrijk dat er vanuit de Nederlandse overheid en Europa prikkels worden gegeven om duurzame innovaties uit te lokken; zo zie je maar dat dit écht werkt.’

Lange termijn
Via een subsidie-aanvraagbureau hoorde Van Hemert van de innovatievouchers van Stichting MVN. Deze wilde het bedrijf inzetten voor een stationaire AEC-bodemas scheidingsinstallatie. ‘Vanuit de markt kregen we een aanvraag voor de opwerking van 1 miljoen ton bodemas, wat een enorme potentie betekent. Daarom wilden we gaan onderzoeken of we een grote stationaire scheidingsinstallatie konden gaan bouwen. Deze moet een oplossing voor grotere klanten op lange termijn bieden. Daarnaast is het een belangrijke stap richting Azië, Amerika en Australië, wordt onze positie in de EU hiermee verstevigd en is het een antwoord op de ondercapaciteit’, zegt Marijn. Na veel testen en onderzoeken met bestaande en nieuwe technieken bleek dat hun scheidingstechnieken nog verder konden worden geoptimaliseerd. ‘De onverwachte uitkomst van het oorspronkelijk beoogde ontwikkelingstraject zijn twee nieuwe deelonderzoeken, waardoor we in hoge mate onze processen kunnen innoveren. Dit doen we onder meer door de ontwikkeling van een nieuwe non-ferro scheider, waarmee non-ferrometalen beter kunnen worden gescheiden uit de afvalstromen’, zegt Marijn.

Extra arbeidsplaatsen
Inmiddels heeft Van Hemert 3,5 miljoen euro in de nieuwe bedrijfsontwikkelingen geïnvesteerd. ‘De voucher van 30.000 euro is daarbij van groot belang geweest; het heeft ons het kader gegeven om na te denken over onze processen en de ontwikkeling van de nieuwe non-ferro scheider’, meent Marijn. De voucher en de daaruit voortvloeiende keuzes leiden volgens hem tot tientallen extra arbeidsplaatsen in de regio. ‘Onze werkplaats wordt drie keer zo groot en biedt plaats aan zo’n 40 extra techneuten. Daarnaast zijn er in het werkveld ook extra handen nodig. Ook staat de stationaire vaste installatie nog steeds op de agenda, daar wordt begin 2021 een vervolg aangegeven’, zegt Marijn.

Kickstarter
Voor Sensor Maritime, spin-off van Sensor Partners, is de innovatievoucher een kickstarter geweest. Mark-Ivo van Ooijen: ‘We hebben de voucher ingezet voor de ontwikkeling van Bridgescout. Dit is een sensor met een laserscan die vanaf een binnenvaartschip kan meten of de hut onder de brug door kan. En dat is geen overbodige luxe; wekelijks gaan er stuurhutten kapot doordat ze tegen een brug opvaren.’ Toch valt de belangstelling aanvankelijk tegen, vindt Mark-Ivo. ‘Je denkt een innovatief product te ontwikkelen, waar iedereen op zit te wachten. Echter is de maritieme sector behoorlijk conservatief. Maar als het systeem eenmaal aan boord is, zijn schippers om. Het biedt naast veiligheid ook comfort; men hoeft niet meer in het donker met een zaklamp uit de stuurhut te hangen om te kijken of het gaat passen.’ De investeringen van de afgelopen vijf jaar beginnen inmiddels hun vruchten af te werpen, meent de ontwikkelaar: ‘De belangstelling trekt aan en er zijn inmiddels vier medewerkers en vier studenten werkzaam bij Sensor Maritime. Samen zijn we het systeem verder aan het ontwikkelen en bouwen we aan een goed netwerk.’

Moderne tuinhuisjes
Hermes Isolatiesysteembouw is het laatste bedrijf dat tijdens het rondetafelgesprek aan het woord komt. Sjef Matthijssen vertelt: ‘Van oorsprong zijn we een sandwichpanelenfabriek en kwamen we op het idee om met onze isolatiepanelen strakke en moderne tuinhuisjes voor particulieren te gaan maken. Wij hebben de innovatievoucher aangevraagd om de productiemachine voor dit lumineuze idee te ontwikkelen.’ Het project ging voortvarend van start, maar liep uiteindelijk vertraging op. ‘We hebben ons verkeken op de overstap naar de particuliere markt; daar moesten veel investeringen voor worden gedaan. Daarnaast hadden we de tijd binnen ons bedrijf niet mee; alle focus ging naar het draaien van de reguliere productie, waardoor er geen mensen vrij konden worden gemaakt voor het project.’ Uiteindelijk besloot Sjef om het onderdeel Hermes Tuinhuizen te verkopen. Erik Lens, de nieuwe eigenaar en tevens tuinarchitect, ziet volop kansen om het product verder in de markt te zetten: ‘Onze kant-en-klare bouwpakketten voor tuinhuizen zijn geïsoleerd, milieuvriendelijk, onderhoudsvrij, modificeerbaar en uit te breiden. Ik geloof in dit concept en ook dat hier een markt voor is.’

Succes
Henk Willems is na het horen van de vijf verhalen van de ondernemers aangenaam verrast. ‘Wat mooi dat Stichting MVN voor diverse bedrijven het zaadje is geweest, waardoor de innovatie kon ontkiemen tot een boom.’ De voorzitter noemt het project Stichting Metal Valley dan ook een succes. ‘We hebben een bescheiden bijdrage geleverd aan het creëren van innovatie en arbeidsgelegenheid en het behoud van metaalbedrijven in Brabant. Het heeft de deelnemers ook meer opgeleverd dan alleen een nieuw product, groei of meer rendement, te weten: exposure, kennisontwikkeling én een groter netwerk in de metaalbranche.’ Gespreksleider Ger Post rondt het rondetafelgesprek af: ‘De ups en downs die we vandaag hebben gehoord, zijn kenmerkend voor de weg om tot innovatie te komen. Na vijf jaar is het nu tijd om deze mooie en leerzame periode af te sluiten.’

Stichting Metal Valley Netherlands (MVN)
Alle metaal, non-ferro en metaal gerelateerde bedrijven in Noord-Brabant konden vanaf 2015 bij Stichting MVN een aanvraag doen voor een innovatievoucher, van maximaal 30.000 euro. Tijdens een innovatiepitch konden ondernemers hun vernieuwde voorstel toelichten. Bij de beoordeling werden de impact en de kans op succes in de productie sterk meegewogen alsook de effecten op de bedrijvigheid in de directe regio, waaronder werkgelegenheid. De Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), Gemeente Heusden en Provincie Noord-Brabant hebben een financiële bijdrage aan de innovatievouchers geleverd: van in totaal 500.000 euro. Er zijn 22 aanvragen gedaan, waarvan er uiteindelijk twaalf zijn toegewezen aan Probend Serious Concepts, Hycos, Fluidor Equipment, Sip Marine, Sensor Partners (Bridgescout), Van Beek Schroeftransport, Agilesource, SGL Technology/IPCO, SmartPart i.o., Hermes Isolatiesysteembouw en Gebr. Van Hemert.

Tekst: Linda Groothuijse
Fotografie: Peter van Vugt

< Alle thema's