De Gruyter Fabriek aan de Veemarktkade in Den Bosch is hét centrum voor de creatieve ondernemer. De diversiteit aan huurders doet ervoor zorgen dat het concept van de creatieve economie slaagt. Maar wie is de creatieve ondernemer? Hoe wordt de synergie gestimuleerd? Welke rol speelt het historische gebouw? De Bossche Investerings Maatschappij (BIM) wil een Gruyter dorp scheppen waarin ondernemers elkaar echt leren kennen. Dit hoge ambitieniveau valt of staat met de huurder.

De historische fabriek van de Bossche grootgrutter De Gruyter is het toneel van het BOB Debat. De setting is dit keer anders dan anders. 'Vandaag geen tegengestelde belangen aan tafel, maar ondernemers die super gelukkig zijn met De Gruyter Fabriek als vestigingslocatie', veronderstelt gespreksleider Huub van Mackelenbergh. Of dit wel echt zo is, zal hij tijdens het debat onderzoeken. Maar eerst introduceren we u de ingrijpende transformatie van De Gruyter Fabriek. Tussen 2008 en 2015 wordt er volgens een masterplan gesloopt, verbouwd, verplaatst, geïnstalleerd, verschoven en gebouwd. Het karakter van de fabriek blijft gehandhaafd, maar de toegankelijkheid en bruikbaarheid worden vergroot. De eindbestemming is een levendig centrum dat innovatieve, creatieve en culturele ondernemers uit heel het land trekt. De geestelijk vader van het concept is Clemens Bolhaar, directeur van de Bossche Investerings Maatschappij (BIM). Toen de BIM De Gruyter Fabriek in 1986 kocht, was het een desolate boel: in de hallen stonden nog machines voor de productie van snoep, soep, vermicelli en koffie. Machines roesten, maar oude liefde niet. De BIM vond dat dit industrieel erfgoed voor de stad behouden moest blijven. Zo startte de verhuur van werk- en opslagruimtes. Inmiddels is de vervallen fabriek getransformeerd tot een modern bedrijfsverzamelgebouw dat met 55.000 m² en 120 huurders nu al tot een van de grootste van Nederland behoort.

Kunstje
Joost de Bruijn van de BIM is tweeënhalf jaar geleden aangesteld als projectmanager van De Gruyter Fabriek. Hij is de spin in het web en begeleidt met zijn team het totale complexe proces van concept tot en met de oplevering, wat inhoudt dat hij eindverantwoordelijk is voor onder andere budgetbewaking, ontwerpproces, afspraken met de aannemers, planningen, verplaatsen van bestaande huurders, afhandeling van klachten en de integratie van nieuwe huurderwensen. 'Toegankelijkheid, kleinschaligheid en cross-overs tussen creatieve geesten en ambachtelijke werkers staat ons voor ogen. We willen geen kopie van Van Nelle in Rotterdam, Strijp S in Eindhoven of Caballero Fabriek in Den Haag. Daar zie je een bedrijfsverzamelgebouw met één type gebruiker. Dat leidt tot eenvormigheid. In De Gruyter Fabriek willen we de dynamiek en veelzijdigheid behouden door een ander concept te hanteren en een mix van ondernemers te huisvesten: creatieve ondernemers, kunstenaars en productiebedrijven. Het moet een centrum worden voor de creatieve ondernemer.' Gaby van Tol, van Vorstenbosch & Van Tol zet een groot vraagteken bij de definitie en toelatingscriteria van de creatieve ondernemer. 'Wij zijn niet artistiek bezig, maar voeren wel een kunstje uit', reageert de eigenaresse van het bureau Intermediairs, reïntegratie en verzuimbegeleiding. Vorstenbosch & Van Tol viert dit jaar haar 10 jarig bestaan in De Gruyter Fabriek. 'Wij zijn de stabiele factor! Maar als ik Joost goed begrijp, moeten we nooit weggaan, want dan komen wij er volgens het nieuwe concept niet meer in.' Joris Maas van ClickSite voldoet daarentegen volledig aan de criteria en neemt op 1 december zijn intrek in De Gruyter Fabriek. Opmerkelijk is dat ClickSite juist zijn concurrent opzoekt. 'U zult wel denken: Wie haalt het in zijn kop om bovenop zijn concurrent te gaan zitten? Door samenwerking met andere webbedrijven creëren we een win-win situatie. Wij nemen onze intrek naast partner Tribal en Digibiz. Nu kunnen we letterlijk over elkaars schouders meekijken', aldus Joris enthousiast. Ook Bert Damen gelooft heilig in het concept. De kersverse bewoner ontving op 1 november de sleutel. 'Er zitten hier heel veel verwante bedrijven en het borrelt van creativiteit. Als je goed wil zijn, heb je elkaar nodig. Het is een prachtige plek met een mooie uitstraling en dat kan alleen maar beter worden. Bovendien was de aantrekkelijke vierkante meterprijs geen beletsel', lacht de directeur van Damen Romijn communicatie & creatie. 


Verbindend hart
De Meiden van bieden strategie & concept, grafisch ontwerp, internet & multimedia en fotografie & styling. 'In de afgelopen zes jaar hebben we op deze locatie al meerdere verbouwingen meegemaakt. Daar kunnen we dus over meepraten', stelt  Danielle Noordhoff, creative director en mede eigenaar van De Meiden van. Lau Lacobs is degene die het complexe bouwproces leidt. De projectleider van bouwkundig aannemer Hurks Van der Linden spreekt klare taal: 'We hebben de laagste prijs gescoord en kregen de opdracht om De Gruyter Fabriek te renoveren. Pas wanneer je een aanbesteding wint, gaat een gebouw leven. Bij de renovatie van een bemand pand is het belangrijk om te communiceren met de huurders. BIM heeft er ook voor gekozen om met wisselruimtes te werken, zodat de huurders af en toe aan de bouwperikelen kunnen ontsnappen.' Roel van Campen, hoofd Algemene Zaken/Inkoop bij installatiebedrijf Harry Immens 9000 is verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties. Rob Maréchal van Maréchal Elektro knoopt in de laatste bouwfase de eindjes aan elkaar op elektrotechnisch gebied. Op het grote fabrieksterrein is Brasserie De Gruyterfabriek het verbindend hart. Michel du Crocq, eigenaar van de Brasserie biedt een horecagelegenheid waar ondernemers, kunstenaars, collega’s, relaties en mensen van buitenaf elkaar informeel kunnen ontmoeten. 'Ik breng mensen bij elkaar. Dit ontmoetingsplein kent geen grenzen.'

Hoog ambitieniveau
Overal in het gebouw zijn historische bouwelementen bewaard gebleven. Robuuste elementen, de industriële betonvloer en het ruwe plafond zijn gecombineerd met betuttelende details als rib bekleedde stoeltjes en rood-witte tegeltjes. Mensen die vroeger in de Gruyter Fabriek gewerkt hebben, herkennen de stijl. Michel heeft in Brasserie De Gruyterfabriek een gezellige sfeer, een huiskamergevoel gecreëerd. De oude ziel is terug in de fabriek. Bert Damen benadrukt dat het vooral de mensen zijn die de ziel vormen. Gaby vraagt Joost hoe hij de synergie tussen de verschillende doelgroepen wil stimuleren. Joost vertelt over de nieuwe loopbrug, de wegwijs borden, de Brasserie, de vergaderfaciliteiten en het speciale kunstplein voor de kunstenaars. Voor de huurders wordt regelmatig een barbecue of borrel georganiseerd en er verschijnt een Gruytermagazine. Door de hele fabriek komen schermen te hangen met een twitterbalk waarop huurders met elkaar kunnen twitteren in de Gruyter Community. Er is een website waarop nieuwsberichten staan en ook op LinkedIn is een Gruyter Group aangemaakt. 'Met al deze faciliteiten en social media creëren we als het ware een Gruyter dorp waarin we elkaar echt leren kennen', aldus Joost. Lau is van mening dat dit hoge ambitieniveau valt of staat met de huurder. Bert Damen: 'Het gaat hier iets verder dan op een regulier bedrijventerrein. Het concept spreekt je aan, je moet het leuk vinden hier te komen zitten en anders moet je wegblijven. De ondernemers in De Gruyter Fabriek hebben een niet te grote mond, maar wel schwung om er iets aparts van te maken. Ik zie de Brabantse Bossche mentaliteit: Doe eens normaal en blijf gek doen! BIM creëert de mogelijkheden waardoor de huurder gestimuleerd wordt om op een andere, natuurlijke manier met elkaar in contact te komen. Het gaat om het feit dat je elkaar kent en elkaar op kúnt zoeken. Dat heeft tijd nodig, maar zal zijn weg zeker vinden.' Is De Gruyter ook bezig met duurzaamheid? Joost: 'Jazeker, volop. Duurzaamheid biedt veel kansen. Het gebouw zelf wordt hergebruikt, er is een busverbinding tot bijna voor de fabriek, we introduceren de Gruyterfiets, er komen drie oplaadpunten voor elektrische auto’s en intern willen we een centrale printer en een centrale repro-service.' Danielle komt prompt met het voorstel afval centraal te verzamelen en Bert heeft het idee om een pool groene auto’s op te zetten. Creatieve ondernemers denken vooruit. 

Groeimogelijkheden
De titel ‘centrum voor de creatieve ondernemer’ kan de indruk wekken dat er met name kunstenaars in de oude jamfabriek huizen. Verschillende media en schrijvende pers bestempelen De Gruyter Fabriek dan ook met een pottenbakkersimago. Door de huurders wordt dit niet herkend. Joris Maas: 'Als dit imago al mocht bestaan, dan wordt hier dagelijks het tegendeel bewezen.' Joost onderstreept dat juist de diversiteit aan huurders ervoor zorgt dat het concept van de creatieve economie slaagt. Gaby merkt op dat bij De Gruyter Fabriek mensen worden tegengehouden. Er vindt een duidelijke selectie plaats aan de poort. Wat zijn dan toch die selectiecriteria van een creatieve ondernemer? Bert Damen geeft een aanzet: 'In Den Bosch zit veel dienstverlening. Die zit hier níet. Hier vind je scheppende bedrijven, public relations, communicatie, internet oplossingen, vormgeving, designers en kunstenaars.' Joost probeert Gaby gerust te stellen: 'De bestaande huurders, zoals ook de boekhouder in gebouw A, mogen hier natuurlijk gewoon blijven.' Gaby lacht: 'Ik maak me nergens zorgen om, zolang ik hier maar kan blijven zitten. De uitstraling van het gebouw is fantastisch! Er liggen hier nog voldoende kansen en groeimogelijkheden. Ik maak gebruik van een grafisch ontwerper en een fotograaf uit het gebouw. Het is allemaal zo geregeld, juist omdat ze hier zitten. Ik zal nooit weggaan uit De Gruyter Fabriek.'

Samenspel
De laatste fase van de renovatie is gestart. Binnen worden de puntjes op de i gezet. Rob Maréchal is nu drie maanden betrokken bij het project. 'Het is voor ons een visitekaartje om als Bosch bedrijf een bijdrage te mogen leveren aan De Gruyter Fabriek. Bij dit project is onze uitdaging de wensen van de huurders in te vullen. Daarbij moeten we voldoen aan de eisen van deze tijd en ervoor zorgen dat onze installatie niet opvalt in het gebouw.' Roel van Campen geeft aan dat het voor een installateur leuker is om hier te werken dan in een nieuwbouw project. 'Je bent meer met je vak bezig. Als je in hal 1 een kraan openzet, is er in hal 4 geen water of gas meer. Waar het euvel precies is, weet je snel genoeg; de huurder trekt meteen aan de bel. De communicatie met de huurders is erg belangrijk. Alles van tevoren communiceren en zoveel mogelijk overleggen.' De samenwerking is heel goed verlopen bevestigt Erik van der Putten. Ook Gaby knikt: 'Alles wordt gecommuniceerd. Het zijn fantastische onderaannemers.' Lau geeft aan dat het samenspel gegroeid is tussen opdrachtgever, huurders en onderaannemers. Joost: 'Natuurlijk ging er ook wel eens iets mis. Zo zijn er na drie maanden met de aannemer boortijden ingesteld, radio- en schoonmaakafspraken gemaakt en kwam er een boete op het toiletgebruik. Danielle geeft aan dat ook zij wat problemen hebben gehad in gebouw C. 'Ik stuurde dan een mail via de BIM-site en de volgende dag was het opgelost.' Lau beaamt dat een renovatieproces een dynamisch proces is en dat je niet alles voor kunt zijn. Danielle: 'Bij binnenkomst van mijn klanten, maak ik mijn excuus voor de vieze gangen. Eigenlijk is dat niet nodig, want iedereen is altijd erg geïnteresseerd in de historie van het gebouw, het concept erachter en hoe het wordt.' Joris tot besluit:  'Op deze locatie heb je altijd je praatje klaar. De Gruyter Fabriek heeft een prachtig verhaal.'