De tijden van gemakkelijk geld, lage risicopremies en uitbundige kredietverstrekking zijn definitief afgesloten. Welke paden liggen nog wel open voor ondernemers? En wat zijn de economische ‘do’s and don’ts’ in 2010?

'Het herstel zal heel langzaam en geleidelijk verlopen. Want ook al trekt de economie aan, het overheidstekort is niet meteen opgelost, en dat zorgt voor een dempend effect. De crisis heeft echter banken én bedrijven gedwongen lessen uit het verleden te trekken.' Rob van den Ende, directievoorzitter Rabobank Tilburg en omstreken, vertelt waarom hij dit een goede zaak vindt.

Creativiteit
'Hoe richten we de wereld zo in dat we kritisch naar onszelf kijken en met elkaar naar de werkelijkheid? Dat is de belangrijkste vraag die we ons moeten stellen. De euro is de spiegel van onze economie en de crisis heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is om regelmatig in die spiegel te kijken. In de periode van hoogconjunctuur zijn we dat vergeten te doen. Onze prioriteit ligt nu bij het creëren van een stabiele wereld die gekenmerkt wordt door beperkte groei, duurzaamheid, kwaliteitsproducten en zorg voor de klant. Of om in het gedachtegoed van Herman Wijffels te blijven: met aandacht voor planet, people and profit. Kansrijke ondernemingen zijn gebouwd op deze fundamenten. Zij denken op lange termijn aan het welzijn van hun klanten. Het vertaalt zich in hun durf om te investeren in nieuwe marktcombinaties of producten. Hun anticyclisch handelen zorgt ervoor dat zij er staan als de economie weer aantrekt.'

Vertrouwen
'Met het ontstaan van de nieuwe Aziatische economieën is ook het Europese protectionisme een gepasseerd station gebleken. Vandaag maken wij deel uit van een mondiale economie. Die evolutie als bedreigend beschouwen, zou getuigen van een gebrek aan creativiteit, handelsgeest en ondernemerschap; uitgerekend eigenschappen die de Nederlander in de genen zitten. In de huidige economische situatie moeten wij onze koopmansgeest aanwenden, zij het met aandacht voor duurzaamheid. Door dat te doen leveren wij een belangrijke bijdrage aan de verbetering van de mondiale situatie. Er moet een klimaat komen waarin oprechte zorg voor de klant en heldere en duurzame producten vooropstaan. Maar niets is zo moeilijk als eenvoud,' verzucht Van den Ende, 'Wij moeten opnieuw de dialoog met de klant opzoeken en hem betrekken bij onze bedrijfsvoering. Dit impliceert dat we als een goede huisvader moeten handelen en tegelijk achter de klant moeten blijven staan. Het mag niet zo zijn dat de bank je een paraplu geeft maar die bij regen weer binnenhaalt. Omgekeerd moeten we ook als de zon schijnt, verstandig bankieren. Maar hoe dan ook moet de financiële wereld opnieuw naar een situatie waarin vertrouwen boven controle gaat. Controle is goed, maar vertrouwen is beter.'

Brabantse kracht
Gevraagd naar wat in dit hele verhaal de troefkaart van de Brabantse ondernemer is, antwoordt Rob: 'Onze ondernemers hebben altijd de drive gehad om door te gaan en nieuwe kansen te creëren. Bovendien heeft Midden-Brabant niet meteen een dominante sector die als trekker kan fungeren. Dat betekent dus dat wij het samen moeten doen. Onze marktindustrie, het onderwijs, leisure events als de Beekse Bergen en de Efteling lijken misschien als los zand aan elkaar te hangen, maar hun collectieve kracht staat garant voor een mooie toekomst op lange termijn. Daarnaast is het belangrijk dat we blijven investeren in de creativiteit van nieuw talent. Wij kunnen ons geen verloren generatie permitteren. Een personeelsstop voor jonge medewerkers is geen verstandige zaak. Het maakt bedrijven kansarm. Traineeships en stageplaatsen trekken een wissel op de toekomst van bedrijven.'